«Γιατί δεν πέφτουν οι τιμές;». Αυτή είναι μια μόνιμη ερώτηση των περισσότερων Ελλήνων, οι οποίοι δεν κατανοούν πως γίνεται να μειώνονται δραματικά τα εισοδήματά τους, ενώ οι τιμές των τροφίμων και των βασικών καταναλωτικών αγαθών, ακολουθούν συνεχώς αυξητική πορεία.
Το ερώτημα αυτό έγινε ακόμα πιο έντονο μετά την νέα εκτίναξη του πληθωρισμού τον Οκτώβριο του 2011, κατά 3% έναντι του Οκτωβρίου του 2010 και κατά 0,1%, έναντι του Σεπτεμβρίου 2011, σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής.
Ενώ λοιπόν βρίσκεται σε εξέλιξη μια διαδικασία βίαιης συρρίκνωσης των εισοδημάτων, οι τιμές στα ράφια εξακολουθούν να ανεβαίνουν .
Άλλωστε και ο αντίστοιχος δείκτης του Νοεμβρίου, αναμένεται να είναι ανοδικός.
Μια αναλυτικότερη μελέτη των ειδών που διαμόρφωσαν αυτή την αύξηση των δεικτών, καθώς και του ποσοστού, κατά το οποίο συνέβαλε στην αύξηση, κάθε ομάδα προϊόντων, σύμφωνα πάντα με τα επίσημα στοιχεία της ΕΛ.ΣΤΑΤ, παρουσιάζει εξαιρετικό ενδιαφέρον.
Η εξέλιξη του Δείκτη Τιμών Καταναλωτή του μηνός Οκτωβρίου 2011 έχει ως εξής:
- Από τη σύγκριση του Γενικού Δείκτη Τιμών Καταναλωτή του μηνός Οκτωβρίου 2011, προς τον αντίστοιχο Δείκτη του Οκτωβρίου 2010, προκύπτει αύξηση 3%.
- Ο Γενικός Δείκτης κατά τον μήνα Οκτώβριο 2011 σε σύγκριση, με τον Σεπτέμβριο 2011 παρουσίασε αύξηση 0,1% και κατά το μήνα Σεπτέμβριο 2011, σε σύγκριση με τον Αύγουστο 2011, παρουσίασε αύξηση 3,3%.
- Ο μέσος Δείκτης του δωδεκαμήνου Νοεμβρίου 10 – Οκτωβρίου 11, σε σύγκριση προς τον ίδιο Δείκτη του δωδεκαμήνου Οκτωβρίου 09 – Σεπτεμβρίου 10, παρουσίασε αύξηση 3,7%, έναντι αύξησης 4,3% που παρουσίασε κατά το αντίστοιχο προηγούμενο δωδεκάμηνο.
Σύγκριση Οκτωβρίου 2011, με Οκτώβριο 2010
Η αύξηση του Γενικού Δείκτη Τιμών Καταναλωτή, κατά 3% το μήνα Οκτώβριο 2011, σε σύγκριση με τον αντίστοιχο Δείκτη του Οκτωβρίου 2010, προήλθε από τις ακόλουθες αυξήσεις των δεικτών :
α) Κατά 3,1% της ομάδας «Διατροφή και μη αλκοολούχα ποτά», λόγω αύξησης των τιμών, κυρίως, στα είδη : φρούτα, δημητριακά και παρασκευάσματα, κρέατα γενικά, ψάρια νωπά, γαλακτοκομικά και αυγά, έλαια και λίπη, ζάχαρη-σοκολάτες-γλυκά-παγωτά, καφές, αναψυκτικά, χυμοί φρούτων.
β) Κατά 5,2% της ομάδας «Αλκοολούχα ποτά και καπνός», λόγω αύξησης κυρίως των τιμών των τσιγάρων.
γ) Κατά 2,3% της ομάδας «Ένδυση και υπόδηση», λόγω αύξησης των τιμών στα είδη ένδυσης και υπόδησης. Η ομάδα αυτή τον Σεπτέμβριο 2011 έναντι του Αυγούστου, είχε σημειώσει αύξηση 35,8%.
δ) Κατά 9,2% της ομάδας «Στέγαση», λόγω αύξησης των τιμών, κυρίως, του πετρελαίου θέρμανσης, του φυσικού αερίου, του ηλεκτρισμού, των ενοικίων κατοικιών, των ειδών και υπηρεσιών επισκευής και συντήρησης κατοικίας.
ε) Κατά 0,6% της ομάδας «Διαρκή αγαθά – Είδη νοικοκυριού και υπηρεσίες», λόγω αύξησης των τιμών, κυρίως, στα είδη άμεσης κατανάλωσης νοικοκυριού.
στ) Κατά 3,8% της ομάδας «Μεταφορές», λόγω αύξησης των τιμών στα είδη : καύσιμα αυτοκινήτου (βενζίνη) και υπηρεσίες μεταφορών. Η ομάδα αυτή αναμένεται να εκτιναχθεί από την αύξηση των τιμών στα τέλη κυκλοφορίας.
ζ) Κατά 0,6% της ομάδας «Επικοινωνίες», λόγω αύξησης, κυρίως, των τιμών των τηλεφωνικών υπηρεσιών.
η) Κατά 2,8% της ομάδας «Ξενοδοχεία – Καφέ – Εστιατόρια», λόγω αύξησης, κυρίως, των τιμών των εστιατορίων-ζαχαροπλαστείων-καφενείων-κυλικείων.
θ) Κατά 2% της ομάδας «Άλλα αγαθά και υπηρεσίες», λόγω αύξησης των τιμών, κυρίως, των ασφαλίστρων αυτοκινήτων και δικύκλων και των ειδών ατομικής φροντίδας.
Ο συνδυασμός ύφεσης της οικονομίας με παράλληλη αύξηση του πληθωρισμού θεωρείται στην οικονομική επιστήμη ανώμαλο οικονομικό φαινόμενο και ονομάζεται «στασιμοπληθωρισμός». Το φαινόμενο αυτό είναι ότι χειρότερο για τις οικονομίες, αλλά και για τα χρηματιστήρια. Είναι ένας οδυνηρός «φαύλος κύκλος» που προκαλεί καθήλωση εισοδημάτων και αύξηση της ανεργίας (δραστική μείωση κόστους και απασχόλησης), σε ένα περιβάλλον ακριβότερων τιμών, χαμηλότερων δαπανών και συρρίκνωσης της παραγωγής. Μειώνει δραματικά την αγοραστική δύναμη όταν οι μισθοί και οι συντάξεις παραμένουν «παγωμένοι» ή μειώνονται όπως τώρα.
Αξίζει να σημειωθεί ότι σύμφωνα με τα στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδος η ύφεση το 2011 θα ανέλθει σε 5,8%, ενώ σύμφωνα με τα στοιχεία του ΟΟΣΑ στο 6,1%.
Οι εξελίξεις στην παγκόσμια οικονομία δημιουργούν τον φόβο της επιδείνωσης της ύφεσης που ήδη παρατηρείται και της επέκτασής της.
Στο παρελθόν ύφεση και πληθωρισμός εθεωρούντο καταστάσεις που δεν μπορούσαν να συνυπάρχουν. Αν η οικονομία βρισκόταν σε ύφεση και η ανεργία αυξανόταν, οι τιμές θα ήταν σταθερές ή θα υποχωρούσαν. Αν οι τιμές παρουσίαζαν αυξητικές τάσεις, αυτό θα συνοδευόταν από πλήρη ή σχεδόν πλήρη απασχόληση. Για τον λόγο αυτόν υπήρχε και το δίλημμα της οικονομικής πολιτικής, δηλαδή να βρεθεί ο άριστος συνδυασμός του ρυθμού πληθωρισμού και του ποσοστού ανεργίας. Γενικά οι φιλελεύθεροι πολιτικοί είναι υπέρ μιας πολιτικής που ευνοεί τη μείωση της ανεργίας, έστω και αν αυξάνει τον κίνδυνο του πληθωρισμού. Αντίθετα, οι συντηρητικοί πολιτικοί είναι υπέρ μιας πολιτικής που ευνοεί τη σταθερότητα των τιμών, έστω και αν αυξάνει τον κίνδυνο της αύξησης της ανεργίας.
Πίσω από αυτές τις προτιμήσεις βρίσκονται οικονομικοφιλοσοφικές θεωρίες που δεν μπορούν να αναλυθούν εδώ.
Όμως οι θεωρίες και οι αναλύσεις αυτές πολύ μικρή σημασία έχουν για τον απλό καταναλωτή, που βλέπει καθημερινά την αγοραστική του δύναμη να μειώνεται και ταυτόχρονα τις τιμές να αυξάνονται.
Όπως αναφέρθηκε και στην αρχή, η αύξηση των τιμών και η άνοδος του πληθωρισμού σε περίοδο ύφεσης, δεν αποτελεί ομαλό οικονομικό φαινόμενο.
Από το καλοκαίρι του 2010 με συνεχώς αυξανόμενη ένταση παρατηρούνται αυξήσεις στις τιμές των βασικών πρώτων υλών των τροφίμων. Οι αυξήσεις αυτές αποδίδονται σε ελλειμματικές παραγωγές λόγων ακραίων φυσικών φαινομένων, σε αυξημένη κατανάλωση από χώρες με αναπτυσσόμενη οικονομία, καθώς και στα κερδοσκοπικά παιχνίδια που παίζονται στις διεθνείς και εγχώριες αγορές.
Σύμφωνα, με το Παρατηρητήριο Τιμών, κατά το διάστημα από το Σεπτέμβριο 2010 έως τον Σεπτέμβριο 2011, ανοδικές τάσεις επικράτησαν στις τιμές των 10 από τις 15 βασικές κατηγορίες προϊόντων, ενώ πτωτικές σημειώθηκαν στις υπόλοιπες πέντε. Οι μεγαλύτερες αυξήσεις σημειώθηκαν στη ζάχαρη (28,21%), στον ελληνικό καφέ (17,22%), στο αλεύρι (7,55%), όπως και στο ψωμί (8,28%). Οι τιμές στο νωπό μοσχάρι αυξήθηκαν κατά 6,14% και στο νωπό χοιρινό κατά 4,36%. Το τυρί τιμολογήθηκε ακριβότερα κατά 3,69%, το νωπό γάλα κατά 2,26%, ενώ μικρότερης έκτασης αυξήσεις τιμών κατεγράφησαν στο ελαιόλαδο κατά 0,97% και στα όσπρια κατά 0,80%. Μειώσεις τιμών σημειώθηκαν στα φρούτα κατά 13,55%, στα λαχανικά κατά 12,42%, στα απορρυπαντικά πλυντηρίων ρούχων κατά 2,91%, στα μακαρόνια κατά 1,1% και στο απορρυπαντικό πιάτων (πλύσιμο στο χέρι) κατά 0,63%.
Σε διάστημα λοιπόν ενός έτους στα ράφια της λιανικής καταγράφονται ανατιμήσεις στο ψωμί, στο αλεύρι, στην ζάχαρη, στον καφέ, το γάλα και το τυρί έως 28%.
Πρόσφατη έρευνα τιμοληψίας της Υπηρεσίας Εποπτείας Αγοράς του Υπουργείου Ανάπτυξης έδειξε ότι οι πολυεθνικές και τα μονοπώλια πουλάνε τα προϊόντα τους στην χώρα μας, ακριβότερα έως και 85% σε σχέση με άλλες χώρες της Ε.Ε.
Και όλοι αναρωτιούνται, πως γίνεται ενώ οι άνεργοι ξεπέρασαν τις 800.000, οι περικοπές στους μισθούς και τις συντάξεις έφτασαν το 40%, οι συλλογικές συμβάσεις στον ιδιωτικό τομέα ψαλιδίζονται ή καταργούνται, οι αυξήσεις στις τιμές να συνεχίζονται ασταμάτητα.
Πώς γίνεται να πέφτει η ζήτηση, αλλά οι τιμές να μην πέφτουν ποτέ ;
Πολλά, πάρα πολλά θα μπορούσαν να γραφούν, όπως :
- Η παντελής απουσία οποιασδήποτε εποπτείας και ελέγχου.
- Οι πολυεθνικοί όμιλοι που κατέχουν μονοπωλιακή ή ολιγοπωλιακή θέση στον κλάδο τους.
- Η ασυδοσία της αγοράς και οι κερδοσκοπικές ενέργειες.
- Η έλλειψη ανταγωνισμού και η εφαρμογή εναρμονισμένων πρακτικών.
- Οι συνεχείς αυξήσεις του ΦΠΑ, που αποτελούν άλλοθι για πολύ μεγαλύτερες αυξήσεις.
- Η αύξηση της τιμής του πετρελαίου που αποτελεί αφορμή για αύξηση των τιμών, αλλά ποτέ για μείωση, όταν αυτή πέφτει.
Στην Ελλάδα όμως, όλα μπορούν να συμβούν. Ακόμα και η ανατροπή της βασικής οικονομικής θεωρίας, που λέει ότι όταν η ζήτηση πέφτει, πέφτουν και οι τιμές.
