Η σύνοδος κορυφής Τραμπ-Πούτιν στην Αλάσκα ολοκληρώθηκε, αλλά η ειρήνη στην Ουκρανία δεν φαίνεται ακόμη κοντά. Ωστόσο, τα δύο πιο πιθανά σενάρια για το τέλος της ρωσικής εισβολής αρχίζουν να ξεκαθαρίζουν.
Σύμφωνα με ανάλυση της Wall Street Journal, η Ουκρανία μπορεί να χάσει εδάφη αλλά να επιβιώσει ως ένα μικρότερο, αλλά κυρίαρχο και ασφαλές κράτος. Εναλλακτικά, μπορεί να χάσει και τα εδάφη και την κυριαρχία της, επιστρέφοντας στη σφαίρα επιρροής της Μόσχας.
Το ποιο από τα δύο θα συμβεί –και πότε– παραμένει ασαφές μετά την Αλάσκα, όπου οι ελπίδες για μια διπλωματική πρόοδο διαψεύστηκαν.
Ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν απέρριψε την πίεση των ΗΠΑ και της Ευρώπης για κατάπαυση του πυρός που θα παγώσει τη σημερινή γραμμή μετώπου και θα ακολουθηθεί από διαπραγματεύσεις για τον έλεγχο των ουκρανικών εδαφών και τις εγγυήσεις ασφαλείας. Αντίθετα, ξεκαθάρισε ότι θα συνεχίσει τον πόλεμο μέχρις ότου η Ουκρανία και η Δύση ικανοποιήσουν τους ευρύτερους γεωπολιτικούς στόχους της Μόσχας.
«Είμαστε πεπεισμένοι ότι, προκειμένου να υπάρξει μια βιώσιμη και μακροπρόθεσμη διευθέτηση στην Ουκρανία, πρέπει να εξαλειφθούν όλες οι ρίζες της κρίσης που έχουν συζητηθεί επανειλημμένα, να ληφθούν υπόψη όλες οι νόμιμες ανησυχίες της Ρωσίας και να αποκατασταθεί μια δίκαιη ισορροπία στον τομέα της ασφάλειας στην Ευρώπη και στον κόσμο», δήλωσε ο Πούτιν μετά τη σύνοδο.
Ο ίδιος πρόσθεσε ότι πρέπει να διασφαλιστεί και η ασφάλεια της Ουκρανίας – αλλά οι προηγούμενες συνομιλίες έχουν δείξει ότι «ο διάβολος κρύβεται στις λεπτομέρειες».
Η αναφορά του στις «ρίζες της κρίσης» –δηλαδή την πορεία της Ουκρανίας προς τη Δύση και την επέκταση του ΝΑΤΟ στην κεντρική και ανατολική Ευρώπη– καταδεικνύει πως δεν έχει εγκαταλείψει τους ευρύτερους στόχους του: την επαναφορά της ρωσικής επιρροής στην Ουκρανία, την ανασύσταση της σφαίρας επιρροής της Μόσχας στην ανατολική Ευρώπη και την ανάκτηση του στάτους μεγάλης παγκόσμιας δύναμης. Για αυτόν τον λόγο εξάλλου ξεκίνησε τον πόλεμο το 2022.
Η προσπάθεια να καταληφθεί το Κίεβο απέτυχε και πλέον θεωρείται ανέφικτη. Η σθεναρή άμυνα της Ουκρανίας περιορίζει τη Ρωσία σε μικρά κέρδη με τεράστιο κόστος. Από την άλλη, οι ελπίδες της Ουκρανίας να εκδιώξει πλήρως τους Ρώσους εισβολείς έχουν μειωθεί, καθώς ο στρατός της είναι εξαντλημένος.
Έτσι, απομένουν δύο ρεαλιστικά σενάρια για το μεγαλύτερο πόλεμο στην Ευρώπη από τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Σενάριο 1: Παραχώρηση εδαφών με προστασία
Η ουκρανική ηγεσία έχει αποδεχθεί σιωπηρά ότι δεν έχει τη στρατιωτική ισχύ να επανακτήσει όλα τα χαμένα εδάφη. Ο πρόεδρος Βολοντίμιρ Ζελένσκι άφησε να εννοηθεί σε βιντεοκλήσεις με τον Τραμπ και Ευρωπαίους ηγέτες ότι θα διαπραγματευτεί για τα εδάφη –αλλά μόνο μετά από μια εκεχειρία που θα παγώσει τη σημερινή γραμμή μετώπου.
Το Κίεβο και οι Ευρωπαίοι ξεκαθαρίζουν ότι δεν θα αναγνωρίσουν ποτέ νομικά τις ρωσικές κατακτήσεις, διότι κάτι τέτοιο θα μετέτρεπε το διεθνές δίκαιο σε «κίνητρο για νέες εισβολές» αντί για αποτρεπτικό. Ωστόσο, δείχνουν διατεθειμένοι να ανεχθούν την de facto ρωσική κατοχή.
Το καλύτερο σενάριο για το Κίεβο είναι να περιοριστεί η Ρωσία σε ό,τι ήδη κατέχει – περίπου το 20% της Ουκρανίας. Όμως η Μόσχα απαιτεί και την αποχώρηση των ουκρανικών δυνάμεων από τμήματα που δεν έχει καταλάβει, κυρίως από το υπό ουκρανικό έλεγχο τμήμα του Ντονέτσκ.
Το κρίσιμο ερώτημα όμως είναι τι θα γίνει με το υπόλοιπο 80% της χώρας.
Οι Ουκρανοί και οι Ευρωπαίοι σύμμαχοι θέλουν να το προστατεύσουν με ισχυρή στρατιωτική άμυνα και δυτική βοήθεια ασφαλείας. Μια «συμμαχία προθύμων» με επικεφαλής το Ηνωμένο Βασίλειο και τη Γαλλία εξετάζει την αποστολή στρατευμάτων για να αποτρέψει μελλοντική ρωσική επίθεση.
Οι Ευρωπαίοι ελπίζουν ότι και οι ΗΠΑ θα συμμετάσχουν σε αυτές τις εγγυήσεις· οι πρόσφατες δηλώσεις Τραμπ τους ενθαρρύνουν, αν και παραμένει ασαφής ο ρόλος της Ουάσινγκτον.
Ένα τέτοιο αποτέλεσμα θα θύμιζε το τέλος του Πολέμου της Κορέας το 1953, που άφησε τη χερσόνησο διαιρεμένη αλλά τη Νότια Κορέα ασφαλή υπό την αμερικανική προστασία.
Για τον Πούτιν, ωστόσο, αυτό θα ισοδυναμούσε με ιστορική αποτυχία: θα κρατούσε μόνο το 20% της Ουκρανίας, κατεστραμμένο σε μεγάλο βαθμό, ενώ θα έβλεπε το υπόλοιπο να προστατεύεται από δυτικά στρατεύματα.
Σενάριο 2: Παραχώρηση εδαφών με υποταγή
Από το 2022, η Μόσχα ζητά όχι μόνο εδαφικά κέρδη αλλά και περιορισμό του ουκρανικού στρατού, μείωση των δυτικών όπλων, ακόμη και αλλαγές στο πολιτικό σύστημα και στο Σύνταγμα, καθώς και έλεγχο σε θέματα γλώσσας, ιστορίας και ταυτότητας.
Ο μεγαλύτερος κίνδυνος για την Ουκρανία δεν είναι μόνο να χάσει τα ανατολικά και νότια εδάφη της, αλλά να μην μπορεί να αντισταθεί σε μια τρίτη εισβολή. Αυτό θα την ανάγκαζε να συμμορφώνεται με τις επιθυμίες της Μόσχας για την ηγεσία της και την πολιτική της στο εσωτερικό και το εξωτερικό.
Ένα τέτοιο σενάριο θα μετέτρεπε την Ουκρανία σε προτεκτοράτο της Ρωσίας – μια ουσιαστική συνθηκολόγηση για μια χώρα που επιδιώκει να εδραιώσει τη δημοκρατία της και να ενταχθεί στη Δύση.
Το μόνο μέσο για να πετύχει ο Πούτιν κάτι τέτοιο είναι το πεδίο της μάχης. Αν και τα εδαφικά κέρδη είναι μικρά, ο στόχος της Ρωσίας είναι να φθείρει τον ουκρανικό στρατό και τη θέληση της χώρας να συνεχίσει τον αγώνα.
Μετά από 3,5 χρόνια πολέμου, οι Ουκρανοί στρατιώτες είναι κουρασμένοι και αριθμητικά κατώτεροι, αλλά συνεχίζουν να αντιστέκονται. Ο χαρακτήρας του πολέμου, όπου τα drones κυριαρχούν, ευνοεί την άμυνα.
«Δεν βλέπω τον ουκρανικό στρατό να καταρρέει. Αλλά αν η Ουκρανία δεν λύσει τα προβλήματα ενίσχυσης και διαχείρισης των δυνάμεών της, μπορεί να μη νικηθεί στο πεδίο της μάχης αλλά θα εξαντληθεί όλο και περισσότερο», λέει ο Michael Kofman, στρατιωτικός αναλυτής του Carnegie Endowment for International Peace.
Παρότι η Ρωσία διαθέτει υπεροχή σε πληθυσμό, στρατό και πόρους, οι αναλυτές τονίζουν ότι η Ουκρανία έχει αποδειχθεί ευέλικτη και ανθεκτική. Μέχρι στιγμής, ενάντια σε όλες τις πιθανότητες, έχει καταφέρει να παρατείνει την αντίστασή της και να κρατήσει ανοιχτό το τελικό αποτέλεσμα.
