Οι βίαιες επιθέσεις με θύματα παιδιά και εφήβους και δράστες συνομηλίκους τους έχουν κατακλύσει τις τελευταίες εβδομάδες την ατζέντα των μέσων ενημέρωσης, καθώς, βάσει και των στοιχείων της ΕΛ.ΑΣ., εμφανίζουν εκθετική αύξηση. Οι ανήλικοι παραβάτες, προειδοποιούν οι ειδικοί, εμφανίζουν συχνά σημάδια εθισμού σε συγκεκριμένες μορφές βίας και παραβατικότητας.
Παράλληλα, συμβαδίζοντας με τις επιταγές της –ψηφιακής – εποχής, συνηθίζουν να καταγράφουν τις επιθέσεις τους με τα κινητά τους, κοινοποιώντας τες εν συνεχεία στον περίγυρό τους, σε μια λανθάνουσα επίδειξη ισχύος και επιβολής.
«Αυτό που χαρακτηρίζει τα σημερινά παιδιά ηλικίας 15 και 16 ετών είναι μια συνεχής αίσθηση απώλειας ελέγχου της ζωής τους και μια διαρκής αίσθηση απειλής».
Τα περιστατικά είναι καθημερινά
Η εξέταση του γεωγραφικού χάρτη της «άγουρης» βίας αποδεικνύει ότι το φαινόμενο δεν περιορίζεται σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη, αφού και στην Περιφέρεια τα περιστατικά είναι σχεδόν καθημερινά, με τους δράστες να είναι τόσο αγόρια όσο και κορίτσια: Στις 15 Σεπτεμβρίου στη Ρόδο δύο 15χρονες μαθήτριες χτύπησαν με γροθιές και κλωτσιές μια 13χρονη, τραυματίζοντας τη στο πρόσωπο, μην παραλείποντας να καταγράψουν σε βίντεο την αποτρόπαια πράξη τους.
Αντίστοιχα, την Παρασκευή 22 Σεπτεμβρίου το φως της δημοσιότητας είδε βίντεο που δείχνει μια 15χρονη από το Ηράκλειο να σφίγγει τον λαιμό ενός 13χρονου και να τον χτυπά με δύναμη στο κεφάλι, ενώ ακούγονται οι φωνές επιδοκιμασίας άλλων συνομηλίκων της. Δύο ημέρες αργότερα, την Κυριακή 24 Σεπτεμβρίου, στην Κηφισιά, ομάδα περίπου 10 εφήβων συνεπλάκη με άλλη παρέα νεαρών, με αποτέλεσμα δύο από τους εμπλεκομένους να τραυματιστούν στο κεφάλι και να διακομιστούν στο νοσοκομείο.
Στις 25 Σεπτεμβρίου, ένας 17χρονος στη Θεσσαλονίκη έπεσε θύμα άγριας επίθεσης από συμμορία, τα μέλη της οποίας χρησιμοποίησαν ακόμα και σκαπτικά εργαλεία για να «εξουδετερώσουν» τον στόχο τους. Την ίδια ημέρα στην Ευκαρπία ένα 13χρονο κορίτσι φέρεται να έσβησε στο σώμα μιας 12χρονης αναμμένο τσιγάρο, ύστερα από λεκτικό διαπληκτισμό.
Προχθές, Τρίτη 26 Σεπτεμβρίου, στον σταθμό ΗΣΑΠ του Ηρακλείου δύο ανήλικοι 13 και 14 ετών προσέγγισαν τρεις 15χρονους και, αφού τους χτύπησαν, προσπάθησαν να τους ληστέψουν. Και η λίστα δεν έχει τέλος…
Στο σημείο αυτό ωστόσο πρέπει να γίνει μια απαραίτητη διάκριση μεταξύ των περιστατικών σχολικού εκφοβισμού και νεανικής παραβατικότητας. «Η νεανική παραβατικότητα μπορεί να έχει ως σημείο έναρξης το bullying, όμως αυτά τα δύο δεν θα πρέπει να ταυτίζονται» εξηγεί η ψυχολόγος από το Τμήμα Πρόληψης και Ευαισθητοποίησης στο «Χαμόγελο του Παιδιού» Ιωάννα Χαρδαλούπα, ενώ αποσαφηνίζει και την ειδοποιό διαφορά μεταξύ των δύο: «Η διαφορά μεταξύ του bullying και της νεανικής παραβατικότητας είναι ότι ο σχολικός εκφοβισμός μπορεί να διευθετηθεί μέσα από το σχολείο και την αμφίδρομη επικοινωνία μεταξύ παιδιού, γονέων και εκπαιδευτικών. Από την άλλη, σε περιπτώσεις παραβατικότητας παρεμβαίνει ο νόμος. Τα περιστατικά νεανικής παραβατικότητας αφορούν κυρίως σωματικές βλάβες, παραβίαση των διατάξεων του ΚΟΚ, κλοπές κ.ά.».
Επιστρέφοντας στα περιστατικά νεανικής παραβατικότητας και εξετάζοντας τα στοιχεία της ΕΛ.ΑΣ., διαπιστώνεται μια απότομη κλιμάκωση, με αφετηρία την περίοδο του εγκλεισμού και της πανδημίας. Από τότε, βέβαια, τα περιστατικά με πρωταγωνιστές ανήλικους δράστες αυξάνονται με γεωμετρική πρόοδο. Συγκεκριμένα, οι κλοπές και η πρόκληση σωματικών βλαβών από ανηλίκους κατέχουν την πρώτη θέση μεταξύ των ποινικά κολάσιμων πράξεων που καταγράφονται.
Το πρώτο οκτάμηνο του 2022 η ΕΛ.ΑΣ. επιλήφθηκε 828 περιπτώσεων κλοπών από ανηλίκους, ενώ το αντίστοιχο διάστημα του 2023 τα εγκλήματα κατά της ιδιοκτησίας από άτομα κάτω των 18 ετών ανήλθαν σε 1.171. Η αύξηση ανάμεσα στις δύο χρονιές είναι 41%. Σε ό,τι αφορά την πρόκληση σωματικών βλαβών, το πρώτο οκτάμηνο του 2022 καταγράφηκαν 146 περιστατικά, ενώ το πρώτο οκτάμηνο του 2023 233, σημειώνοντας αύξηση της τάξης του 61,5%.
Ο Γιώργος Νικολαΐδης, ψυχίατρος και διευθυντής του Τμήματος Ψυχικής Υγείας και Κοινωνικής Πρόνοιας του Ινστιτούτου Υγείας του Παιδιού, αποκωδικοποιεί για «ΤΑ ΝΕΑ» τα αίτια που οδηγούν τους ανηλίκους στη συγκρότηση ομάδων-συμμοριών και εν συνεχεία σε έκνομες ενέργειες. «Αυτό που χαρακτηρίζει τα σημερινά παιδιά ηλικίας 15 και 16 ετών είναι μια συνεχής αίσθηση απώλειας ελέγχου της ζωής τους και μια διαρκής αίσθηση απειλής. Οταν το άτομο νιώθει να χάνει τον έλεγχο της ζωής του, είναι απολύτως λογικό να στρέφεται οπουδήποτε μπορεί να του δώσει μια αίσθηση «ανήκειν». Αυτό τούς δίνει την αίσθηση ότι ανακτούν κάποιο κομμάτι ελέγχου στη ζωή τους» σημειώνει.
Και αν το παραπάνω φαντάζει σαν διαχρονικό φαινόμενο, ο ειδικός παραθέτει μια επιπλέον παράμετρο που – σε κάποιον βαθμό – εξηγεί την έξαρση των βίαιων ξεσπασμάτων παιδιών και εφήβων και δεν είναι άλλη από την κοινοποίηση των «κατορθωμάτων» μέσω των social media.
«Ειδικά για τις νεότερες γενιές, οτιδήποτε δεν καταγράφεται, δεν διαμοιράζεται και δεν κοινοποιείται θεωρείται ως μη γενόμενο. Σε αυτές τις μορφές διαπροσωπικής βίας στην κοινότητα, όπως ο εκφοβισμός στο σχολείο και στη γειτονιά, το να επιδειχθεί μια πράξη ισχύος στον περίγυρο είναι δομικό στοιχείο της υποκειμενικής ενδυνάμωσης που νιώθουν οι άνθρωποι που εμπλέκονται σε τέτοιες παραβατικές δραστηριότητες».
