To 26o Διεθνές Φεστιβάλ Αρχαίας Ήλιδας συνεχίζει το ταξίδι του με την παράσταση «Πλάτωνα, Απολογία Σωκράτη», στην αρχαία ελληνική γλώσσα, που ξεκίνησε πέρσι με τη συνεργασία και υπό την αιγίδα του ΚΘΒΕ, μετά την ενθουσιώδη και κατανυκτική της υποδοχή από το κοινό κάθε ηλικίας και παιδείας, συνεχίζεται και φέτος με μεγάλη περιοδεία ανά την Ελλάδα αλλά και το εξωτερικό, κατόπιν της απρόβλεπτης επιτυχίας της στην Ρουμανία( Εθνικά Θέατρα Βουκουρεστίου και Κραϊόβας), και την τιμητική πρόσκληση να παιχθεί φέτος στην ιστορική Όπερα του Ανόι(Βιετνάμ) την 25η Μαρτίου, ημέρα της εθνικής μας εορτής, για το Διεθνές Διπλωματικό Σώμα.
Η αυθεντική αυτή Αναπαράσταση της πιο συγκλονιστικής δίκης στην ιστορία του πολιτισμού, στην ίδια ακριβώς γλώσσα που μιλήθηκε από τον Σωκράτη και καταγράφηκε με ακρίβεια από τον παρόντα νεαρό μαθητή του, Πλάτωνα, κάνουν την παρακολούθηση της για τους θεατές- δικαστές, μια μοναδική βιωματική εμπειρία, έχοντας την αίσθηση ότι ζουν μέσα στην πραγματική ατμόσφαιρα εκείνης της μέρας της δίκης, κι όπου ο Σωκράτης και ο Μέλητος ενσαρκώνονται μπροστά τους ζωντανά.
Είναι η πρώτη φορά στην ιστορία του θεάτρου, αλλά και για τα φιλολογικά δεδομένα, που επιχειρείται και υλοποιείται πρακτικά, να μιλιέται η αρχαία ελληνική γλώσσα έτσι, ώστε ν’ακούγεται με έναν φυσικό ,άμεσο και οικείο τρόπο χωρίς χαρακτήρα πειραματισμού, αναδεικνύοντας την αδιάλειπτη ενότητα όλων των μορφών της ελληνικής γλώσσας από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα.
Ο Δήμος Αβδελιώδης, εμπνευστής και δημιουργός αυτού του εγχειρήματος, έχοντας διδάξει την φωνητική ερμηνεία της αρχαίας πλατωνικής γλώσσας με την δική του μέθοδο και καταθέτοντας παράλληλα μια νέα, διαφορετική μετάφραση της ‘’Απολογίας’’ που συνοδεύει με υπέρτιτλους την παράσταση, γράφει στο εισαγωγικό του σημείωμα:
«Mε την «Απολογία του Σωκράτη» το οικουμενικό πνεύμα του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού φθάνει στην πιο κορυφαία του στιγμή, γιατί γίνεται συνειδητή πράξη, αποκτώντας πραγματική και αναμφισβήτητη σωματική υπόσταση με τον Σωκράτη, ο οποίος αρνείται να ζει συμβατικά, χωρίς ελευθερία, και προτιμά το θάνατο, παρά να στερηθεί τον ενθουσιασμό και τη χαρά, σαν αναζήτησης του ουσιαστικού σκοπού της ύπαρξής μας.
Στην απολογία του, αποκαλύπτει τις τυποποιημένες και φοβικές συμπεριφορές των ανθρώπων και όλη την εικόνα ενός πολιτισμού που πελαγοδρομεί ασταμάτητα χωρίς πιλότο και χωρίς ξεκάθαρο δημιουργικό σκοπό, μοιάζοντας με το σήμερα του δυτικού πολιτισμού.
Ταυτόχρονα αρχίζει και η δύση του ελληνικού κόσμου, εφ’ όσον το πνεύμα αυτού του ουμανιστικού πολιτισμού δεν μπόρεσε να ενσωματωθεί μέσα στην πραγματική ζωή, της λειτουργίας της δημοκρατίας, της παιδείας και των άλλων θεσμών, παραμένοντας σαν μια ουτοπική και άπιαστη ιδέα για ποιητές.
Είναι δύσκολο έως ακατόρθωτο να καταλάβουμε σήμερα τον πραγματικό χαρακτήρα αυτού του εξόχως οριακού κειμένου μέσα από τις μεταφράσεις του, επειδή η μεταγραφή του σε μιαν άλλη γλωσσική δομή και φωνή, είτε είναι η νέα ελληνική είτε η φωνή μιας οποιασδήποτε άλλης εθνικής γλώσσας, αλλάζει αναγκαστικά και αλλοιώνει παρερμηνευτικά το ύφος και το ήθος του λόγου, άρα και το πραγματικό πρόσωπο του Σωκράτη και του Πλάτωνα.
Κάθε μεταφραστική απόπειρα όσο πιστή κι’αν θέλει να είναι, δεν μπορεί να υποκαταστήσει τον πρωτότυπο λόγο ενός κειμένου, αφού εκ των πραγμάτων παράγει μιαν εντελώς νέα δομή, που ενέχει έναν διαφορετικό ήχο, παράγοντας μιαν άλλη μουσική.
Όμως ο ήχος και οι μουσικές παράμετροι είναι που ρυθμίζουν τις σημασίες και το νόημα της κάθε φράσης και όχι η τυπική ή τυποποιημένη εκφορά μιας σειράς λέξεων. Ο τρόπος που θα ειπωθούν, είναι αυτό που καθορίζει την ευκρίνεια των ιδεών, των εικόνων και των αισθημάτων που κατοικούν μέσα τους.
Οι λέξεις για να αποκαλύψουν αυτό τον κρυμμένο κόσμο , πρέπει να μην ακούγονται σαν λέξεις αλλά σαν οχήματα σημασιών που διαρθρώνουν το νόημα. Στο άκουσμά τους όχι απλώς να καταλαβαίνουμε αλλά κυρίως να νοιώθουμε.
Σκοπός λοιπόν της εκφοράς του ίδιου του αρχαίου πλατωνικού κειμένου κατά την παράσταση, δεν είναι κάποιος λόγος πρωτοτυπίας ή μιας στενά φιλολογικής ή ιστορικής αναζήτησης, αλλά η ανάγκη, από το άκουσμα της φωνής του αυθεντικού έργου, να αφουγκρασθούμε και να νοιώσουμε βιωματικά τα αισθήματα και τις ιδέες του Σωκράτη, αφού κάθε μετάφραση-ανάλογα με την οπτική γωνία και τις προσωπικές επενδύσεις του μεταφραστή-, προσδίδει κάθε φορά κι ένα εντελώς διαφορετικό προσωπείο στο Σωκράτη.
Οι πρόβες ξεκίνησαν τον Μάιο του 2012, με τη συγκεκριμένη μέθοδο που χρησιμοποιώ για την ερμηνεία ενός κειμένου –παρακάμπτοντας την Εράσμια και την Προσωδιακή εκφορά καθώς και τη χρήση των πλάγιων ήχων της βυζαντινής μουσικής–, με σκοπό ο αρχαίος λόγος να ακούγεται φυσικός και οικείος, έχοντας παρόμοιους-αν όχι ίδιους-, ήχους και ρυθμούς με τις προγενέστερες έως και τις σύγχρονες φωνητικές εκφράσεις της ελληνικής γλώσσας.
Οι υπέρτιτλοι της μετάφρασης δεν είναι μόνο ένας οδηγός για την πλήρη κατανόηση του λόγου του Σωκράτη αλλά και για την εξήγηση κάποιων λέξεων που τις θεωρούμε αυτονόητες επειδή τις χρησιμοποιούμε και σήμερα, ενώ η σημασία τους είναι εντελώς διαφορετική, όπως πχ η λέξη αλήθεια, η οποία για τους ακροατές του απολογούμενου Σωκράτη, σημαίνει την ακριβή διατύπωση ενός πράγματος, την πραγματικότητα.
Μέλημά μας δεν ήταν απλά μια καλή θεατρική παράσταση, αλλά κυρίως μια αυθεντική Αναπαράσταση της δίκης του Σωκράτη, με ένα πατάρι και μια κλεψύδρα, χωρίς άλλα θεατρικά στοιχεία, παρά μόνο με την ατμόσφαιρα που δημιουργεί η ενσάρκωση, από τους δυο ηθοποιούς, της φωνής του πρωτότυπου κειμένου στην αρχαία αττική διάλεκτο, της αυθεντικής δηλαδή φωνής του, που του επαναπροσδίδει το “χαμένο” από τις μεταφράσεις νόημα του.
Ο τελετουργικός χαρακτήρας αυτής της Αναπαράστασης και η απόδοση τιμής στο εξαιρετικό όσο και δραματικό αυτό ιστορικό γεγονός και τα Πρόσωπά του, μας επιβάλει να μην πραγματοποιείται στο τέλος του έργου η επιστροφή των ηθοποιών για χαιρετισμό.»
ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ
Διδασκαλία Ερμηνείας Αρχαίου Κειμένου,
Σκηνικός χώρος,
Σκηνοθεσία, Μετάφραση: Δήμος Αβδελιώδης
Μακέτες, Κοστούμια : Αριστείδης Πατσόγλου
Σκηνογραφικός σχεδιασμός κλεψύδρας: ΜΟΥΣΕΙΟ ΑΡΧΑΙΑΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ Κώστας Κοτσανάς
Μεταγραφή στην Αγγλική γλώσσα – Επιμέλεια υποτιτλισμού: Αμαλία Κοντογιάννη
ΣΩΚΡΑΤΗΣ:Βασίλης Καραμπούλας
ΜΕΛΗΤΟΣ:Γιάννης Κολόι
Διεύθυνση Παραγωγής: Αθηνά Ζώτου
Boηθοί σκηνοθέτη: Γιώργος Νικόπουλος, Δανάη Ρούσσου, Ειρήνη Ζάρρα
Φωτογραφίες: Κορνηλία Σιδηρά
Σχεδιασμός, Οργάνωση, Εκτέλεση καλοκαιρινής περιοδείας: ΟΨΕΙΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ
«anagnorisis» Αστική Μη Κερδοσκοπική Εταιρεία Θεάτρου
Υπό την Αιγίδα του
