Του Γιώργου Μαυρωτά
Αν υπάρχει μια εθνική επανάσταση που πρέπει να γίνει σήμερα στη χώρα είναι για να αποτινάξει το ζυγό του πελατειακού συστήματος. Κατά τη γνώμη μου το πελατειακό σύστημα είναι από τα βασικά αίτια της κρίσης αλλά και της αδυναμίας αντίδρασης της χώρας σε αυτήν εδώ και 7 χρόνια. Αν ξύσεις κάθε παθογένεια της ελληνικής πολιτικής, οικονομικής και κοινωνικής πραγματικότητας θα βρεις από κάτω το πελατειακό κράτος, το οποίο μάχεται την αξιοκρατία, τις ίσες ευκαιρίες, τις ανοικτές διαδικασίες.
Οι λόγοι είναι ότι το πελατειακό σύστημα βλάπτει:
* Τον δημόσιο τομέα γιατί παρακάμπτει την αξιοκρατία. Χωρίς αποτελεσματικό δημόσιο τομέα καμία χώρα δεν μπορεί να αναπτυχθεί.
* Τον ιδιωτικό τομέα γιατί (α) απομυζάται προκειμένου να καλυφθούν οι πελατειακές σχέσεις του δημόσιου τομέα (β) κάνει την επιχειρηματικότητα κρατικοδίαιτη (οι πελάτες δεν είναι μόνο πολίτες, είναι κι επιχειρήσεις) νοθεύοντας τον ανταγωνισμό (γ) εμμέσως από την αναποτελεσματικότητα του δημόσιου τομέα (πρώτο σημείο) που παίζει τον ρόλο τοποτηρητή για την ανάπτυξη του ιδιωτικού τομέα.
* Το ίδιο το πολιτικό σύστημα όπου επιβιώνουν και μακροημερεύουν όσοι είναι καλοί στις πελατειακές σχέσεις κι όχι οι πραγματικά ωφέλιμοι για τη χώρα.
* Το νομοθετικό έργο με τις χιλιάδες πελατειακές παρεμβάσεις και ρουσφετολογικές διατάξεις
* Τη νοοτροπία του πολίτη όπου καλλιεργείται η αντίληψη ότι προχωράς ανάλογα με τη γνωριμία σου και όχι την αξία σου
* Το διανοητικό μας ισοζύγιο ενισχύοντας το brain drain που έχει ως μία από τις βασικότερες αιτίες του την αναξιοκρατία ως συνέπεια του πελατειακού συστήματος.
Ειδικά για το τελευταίο, θα αναφέρω μια από τις χιλιάδες ιστορίες που θα μπορούσαν να μας διηγηθούν οι νέοι μας που έχουν φύγει στο εξωτερικό. Μια Ελληνίδα φυσικός στην Αγγλία καταλαμβάνει τη θέση επικεφαλής του Τομέα Επιστήμης σε Αγγλικό σχολείο. Απλώς και μόνο με την παρουσία και τη δουλειά της που αξιολογήθηκε έναντι άλλων συνυποψήφιών της. Χωρίς κομματικά ραβασάκια, χωρίς μπάρμπα στην Κορώνη με την αξία της και μόνο. Πώς να γυρίσει αυτή η κοπέλα στην Ελλάδα, όταν για την οποιαδήποτε θέση ξέρει ότι δεν θα μετρήσει το CV της, αλλά οι κομματικές ή τυχόν άλλες συστάσεις;
Μέσα στο πελατειακό σύστημα εντάσσεται και η στρεβλή αντίληψη ότι το κράτος είναι το φέουδο των εκάστοτε κυβερνώντων. Με στρατιές μετακλητών υπαλλήλων δημιουργείται ένα “πραιτωριανό” δημόσιο μέσα στο δημόσιο, βραχυκυκλώνοντας ακόμα περισσότερο τις λειτουργίες του. Και το ερώτημα είναι: θέλουμε ένα δημόσιο στην υπηρεσία του πολίτη ή ένα δημόσιο που θα είναι πάρκινγκ των ρουσφετιών του πολιτικού συστήματος; Γιατί αν θέλουμε το πρώτο, θα μεριμνήσουμε ώστε να μην έχουμε ελλείψεις στην πρώτη γραμμή και πλεονάσματα στα μετόπισθεν.
To πελατειακό σύστημα είναι δυστυχώς βαθιά ριζωμένα στην αντίληψη του Έλληνα. Κακή επίδραση μιας ανατολίτικης νοοτροπίας όπου κυριαρχούν οι κλειστοί θεσμοί με τις γνωριμίες κι όχι οι ανοιχτοί θεσμοί με τους κανόνες. Όμως θα πρέπει κι ο πολίτης να δει τη συνολική εικόνα κι όχι μυωπικά μόνο το μικροπεριβάλλον του. Να μην ψηφίζει αυτόν που θα “τον βολέψει”, αλλά αυτόν που θα του ανοίξει τον δρόμο για να τρέξει. Γιατί αλλιώς, θα εξαρτάται κάθε φορά από τον “πατρώνο” κι όχι από τις ίδιες τις δυνάμεις του.
Το βασικό συγκριτικό πλεονέκτημα του Ποταμιού είναι το αντιπελατειακό του στίγμα καθότι δεν έχει “σκελετούς” στην πελατειακή ντουλάπα. Με δυνατό, καθαρό, καταγγελτικό λόγο σε κάθε ευκαιρία. Το ερώτημα είναι πόσοι στην κοινωνία θεωρούν ότι το πελατειακό σύστημα είναι πρόβλημα. Για κάποια κόμματα μάλιστα όχι μόνο δεν είναι πρόβλημα, αλλά είναι η λύση για την πολιτική τους επιβίωση. Βλέποντας μάλιστα και τις τροπολογίες στη Βουλή, ή τις ερωτήσεις και τις αναφορές κομμάτων και βουλευτών θα καταλάβετε ότι το πελατειακό σύστημα ζει και βασιλεύει. Ακόμα και οι μετεγγραφές φοιτητών έχουν καταντήσει “πεδίον δόξης λαμπρόν” πελατειακών πρακτικών “ξεχειλώνοντας” τον νόμο που μόλις πέρσι ψηφίστηκε.
Τι μπορούμε να κάνουμε τώρα όμως; Δυστυχώς ο ΣΥΡΙΖΑ ήρθε στην εξουσία κραδαίνοντας τη ρομφαία που θα αποκεφάλιζε τον “δράκο” του πελατειακού συστήματος που είχαν θρέψει ανελλιπώς οι προηγούμενοι ΠΑΣΟΚ και ΝΔ. Αυτό στα λόγια όμως, γιατί στα έργα αποδείχθηκε ο καλύτερος φίλος του, που συνεχίζει επιμελώς να τον ταΐζει. Το πελατειακό σύστημα μπορεί να αντιμετωπισθεί μόνο με μια οριζόντια συμμαχία των προοδευτικών δυνάμεων του τόπου, γιατί οι μεγάλες αλλαγές θέλουν και μεγάλες συναινέσεις. Να προωθηθούν οι διαδικασίες διαφάνειας κι αξιοκρατίας (ΑΣΕΠ, Διαύγεια, OpenGov, Μητρώο Επιτελικών Στελεχών κλπ) κι όχι να υποσκάπτονται εκ των έσω, από τους ίδιους που τις νομοθέτησαν.
Η μάχη που πρέπει να γίνει σήμερα στην Ελλάδα δεν είναι εναντίον της αριστεράς ή εναντίον της δεξιάς αλλά εναντίον του πελατειακού κράτους που είναι οριζόντιο και στην αριστερά και στη δεξιά. Και σ’ αυτή τη μάχη το Ποτάμι είναι στην πρώτη γραμμή κι όχι κρυμμένο στα μετόπισθεν κλείνοντας το μάτι σε πελάτες-ψηφοφόρους…
* Ο κ. Γιώργος Μαυρωτάς είναι βουλευτής με Το Ποτάμι
