Το Κατάκολο είναι μια παραλιακή κωμόπολη στην περιοχή της αρχαίας Φειάς. Χτίστηκε και άκμασε χάρη στο «χρυσάφι» της Ηλείας, τη σταφίδα. Οταν ολόκληρος ο νομός «ζούσε και ανέπνεε» από το εμπόριο της σταφίδας, το Κατάκολο ήταν το λιμάνι όπου γινόταν η φορτοεκφόρτωση του καρπού για να ταξιδέψει έπειτα σ’ ολόκληρο τον κόσμο. Ηταν τέτοια η σημασία του, που στα 1882 δημιουργήθηκε και η πρώτη σιδηροδρομική γραμμή στην ελληνική περιφέρεια, προκειμένου να συνδέσει τον Πύργο με το Κατάκολο και να εξυπηρετήσει τη μεταφορά της σταφίδας.
Πριν τον β΄ Παγκόσμιο πόλεμο η γραμμή έφθανε ως το λιμάνι με ενδιάμεση στάση το σημερινό σταθμό με την ονομασία «Λουτρά».
Ο θρυλικός «κωλοσούρτης», το τρενάκι με τα βαγόνια μπροστά και τη μηχανή πίσω, έγραψε τη δική του ιστορία.
Ο Όσκαρ Ουάιλντ, ένας από τους μεγαλύτερους συγγραφείς όλων των εποχών, έγραψε ένα ποίημα για το Κατάκολο σε ένα ταξίδι στο Ιόνιο πέλαγος το 1877.
Σαν το ζαφείρι ήταν της θάλασσας το χρώμα
κι έμοιαζε οπάλιο πυρωμένο τ’ ουρανού το δώμα.
Σηκώσαμε πανιά … Και πρίμο φύσαγε τ’ αγέρι,
στις ανατολικές γαλάζιες χώρες να μας φέρει.
Απ’ την ολόρθη πλώρη, βιαστικό το βλέμμα
τη Ζάκυνθο αγναντεύει, το κάθε της ρέμα
και το κάθε λιοστάσι,
της Ιθάκης τ’ ακροθαλάσσι,
του Λύκαιου τα κορφοβούνια χιονισμένα,
της Αρκαδίας τα βουνά μ’ ανθούς σπαρμένα.
Κανείς άλλος ήχος τη σιωπή δεν ταράζει,
παρά το πανί που στο κατάρτι παφλάζει,
το νερό που στα πλάγια του πλοίου φλοισβίζει
και γέλιο κοριτσιών που στην πρύμνη αναβρύζει.
Την ώρα που άρχιζε να φλέγεται η Δύση
κι ήλιος πορφυρός στα νερά είχε καθίσει,
τη γη της Ελλάδας είχα τέλος πατήσει.
Σήμερα οι παλιές σταφιδαποθήκες, που κάποτε δέσποζαν στην προκυμαία του Κατάκολου, έχουν αναπαλαιωθεί και μετατραπεί σε καφετέριες και ταβέρνες, δίνοντας ένα ιδιαίτερο χρώμα.
Το Κατάκολο μπορεί να έχασε τον πλούτο που έφερνε η σταφίδα, ανακάλυψε όμως τον τουρισμό. Τα τελευταία χρόνια το μικρό ψαροχώρι αποτελεί τη μεγαλύτερη πύλη εισόδου τουριστών κρουαζιέρας στην Ελλάδα, μετά τον Πειραιά. Γύρω στο ένα εκατομμύριο επισκέπτες πλημμυρίζουν τη μικρή προκυμαία, δίνοντας πνοή στο χωριό και μεγάλη οικονομική ανάσα στην περιοχή.
Αναμφισβήτητα το Κατάκολο είναι από τους πιο δημοφιλείς καλοκαιρινούς προορισμούς. Γραφικό, με έντονο παραδοσιακό χρώμα, συνδυάζει βουνό και θάλασσα. Ο καταπράσινος λόφος που το στεφανώνει, με τα ερείπια του Ποντικόκαστρου, προσφέρει μια πρώτης τάξεως θέα στο λιμάνι και τον Κυπαρισσιακό κόλπο.
1η φωτογραφία: Το Κατάκολο στις αρχές του 20ου αιώνα. Το βουνό του καλύπτεται από θαμνώδη βλάστηση και ελάχιστα πεύκα. Στο βάθος διακρίνονται τα κατεδαφισμένα σήμερα κτήρια των Λουτρών και του Σαρδελάδικου.
