Οι δάσκαλοι των παλιότερων εποχών είχαν αναλάβει το έργο της εκπαίδευσης και της αγωγής των παιδιών σε πολύ δύσκολες συνθήκες.
Ιδιαίτερα στην επαρχία ο δάσκαλος ήταν η μόνη πηγή γνώσης. Γι αυτό καλείτο, όχι απλά να μάθει γράμματα τα παιδιά αλλά και να καθορίσει τις στάσεις και τις συμπεριφορές τους!
Η αγάπη και ο σεβασμός των γονέων, που εκδηλωνόταν τόσο γενναιόδωρα στο πρόσωπο του δασκάλου, έδειχνε την αποφασιστικότητα μιας κοινωνίας να αλλάξει τη ζωή των παιδιών!
Ο δάσκαλος ήταν από τους λίγους Έλληνες που είχε καθολική αποδοχή
και κοινωνικό κύρος!
Τότε ό,τι έλεγε ο δάσκαλος ήταν νόμος. Δεν χωρούσε αμφισβήτηση…
«Το είπε ο δάσκαλος», ήταν η χαρακτηριστική φράση!
Το επάγγελμα του δασκάλου ασκούσε μια ξεχωριστή γοητεία και για άλλον ένα λόγο: Ο δάσκαλος φορούσε καθημερινά κουστούμι -που για τους χωρικούς το πολύ να αντιστοιχούσε στο γαμπριάτικό τους ντύσιμο- και είχε απαλά και χωρίς ρόζους χέρια, αφού δεν ασκούσε χειρωνακτική εργασία (πλην του ξυλοδαρμού βεβαίως- βεβαίως!)
Παρά τα θετικά στοιχεία τους, όμως, οι δάσκαλοι προκαλούσαν φόβο στα παιδιά, γιατί ήσαν αυστηροί και σοβαροί. Συνέχεια του ενός χεριού τους η κιμωλία και του άλλου το σφουγγάρι. Συνέχεια αυτών η βέργα… Στην εικόνα της οποίας έτρεμαν όλοι!
Γενικά επικρατούσε η πεποίθηση ότι καλός δάσκαλος ήταν ο αυστηρός δάσκαλος…
Το όλο παιδαγωγικό σκηνικό ήταν απόλυτα αντιπαιδαγωγικό.
Ο φόβος και η τιμωρία ήταν στο προσκήνιο της μάθησης.
Η πολιτεία πίεζε τη διοίκηση της εκπαίδευσης και τους επιθεωρητές, αυτοί με τη σειρά τους τούς δασκάλους και οι δάσκαλοι μεταφόρτωναν όλη την πίεση στους μαθητές τους.
Ο θεσμός του αυταρχικού επιθεωρητή είχε σαν κύριο και αποκλειστικό σκοπό τον έλεγχο των εκπαιδευτικών και δεν είχε καμιά σχέση με τη βελτίωση του παρεχόμενου εκπαιδευτικού έργου. Η βαριά σκιά του επιθεωρητή και ο έλεγχος των «κοινωνικών φρονημάτων» απέτρεπαν κάθε ίχνος παιδαγωγικής ελευθερίας!
Οι δάσκαλοι ήταν απόλυτα προσαρμοσμένοι στο πνεύμα της εποχής. Η αγωγή τους έπρεπε να υπηρετεί με απόλυτο τρόπο το τρίπτυχο «πατρίδα, οικογένεια, θρησκεία».
Ο εκπαιδευτικός ελεγχόταν για τα εθνικά του φρονήματα! Αν έκρινε η διοίκηση της εκπαίδευσης ότι δεν “εμφορείτο” από τα ελληνοχριστιανικά ιδεώδη – όπως ερμηνεύονταν από τους αρμοδίους – ή και αν είχε έστω κάποιον μακρινό συγγενή στο αντάρτικο, τότε ή δεν διοριζόταν ή τον έπαυαν από το σχολείο!