Το δημογραφικό είναι μια λέξη που εμφανίζεται με τέτοια συχνότητα στον δημόσιο διάλογο, που πλέον έχει μετατραπεί από επιθετικός προσδιορισμός σε ουσιαστικό που στέκεται μόνο του. Όπως λέμε «το κυκλοφοριακό» ή «το ασφαλιστικό», και όλοι ξέρουν για τι μιλάμε, έτσι θεωρείται αυτονόητο ότι όταν μιλάμε για το δημογραφικό, το θεωρούμε αυτομάτως πρόβλημα για την Ελλάδα και για την Ευρώπη.
Συνήθως κάθε συζήτηση για το δημογραφικό περιλαμβάνει προειδοποιήσεις για την αγορά εργασίας και τις συντάξεις.
Έτσι, στο νέο ενημερωτικό δελτίο του CEDEFOP, του Eυρωπαϊκού Κέντρου για την Ανάπτυξη της Επαγγελματικής Κατάρτισης, διαβάζουμε για το πώς η δημογραφική πρόκληση και η δίδυμη μετάβαση, αυξάνουν τη ζήτηση για εργαζόμενους με υψηλή εξειδίκευση.
Ο όρος «δίδυμη μετάβαση» αναφέρεται στον μετασχηματισμό της ευρωπαϊκής οικονομίας σε «πράσινη» – βιώσιμη και ψηφιακή. Άλλωστε η πράσινη και ψηφιακή μετάβαση είναι και οι δύο βασικοί πυλώνες του ευρωπαϊκού προγράμματος Next Generation EU, του εθνικού σχεδίου Ελλάδα 2.0 και των έργων του Ταμειου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας.
«Η Ευρωπαϊκή Ένωση αντιμετωπίζει μια πολύ σοβαρή δημογραφική πρόκληση, που χαρακτηρίζεται από τη γήρανση του πληθυσμού, τη μείωση των ποσοστών γεννήσεων και την αλλαγή των μεταναστευτικών προτύπων. Μέχρι το 2035, το εργατικό δυναμικό της ΕΕ αναμένεται να αυξηθεί, αν και με άνισο τρόπο στις διάφορες ηλικιακές ομάδες, με υψηλότερη ετήσια αύξηση να αναμένεται κυρίως για τα άτομα ηλικίας 60 ετών και άνω», σημειώνει η ανάλυση του CEDEFOP.
Περισσότεροι συνταξιούχοι, λιγότεροι νέοι εργαζόμενοι
Όπως υπογραμμίζει, αυτή η δημογραφική τάση ασκεί σημαντική πίεση στις αγορές εργασίας, καθώς η αναλογία των νέων εργαζομένων που εισέρχονται στο εργατικό δυναμικό προς τους εργαζόμενους που συνταξιοδοτούνται θα μειωθεί.
Σε αρκετούς τομείς που αντιμετωπίζουν σοβαρές ελλείψεις, όπως η υγεία, η περίθαλψη και οι κατασκευές, οι ελλείψεις αυτές οφείλονται κυρίως στην υψηλή ζήτηση αντικατάστασης.
Στα θετικά αναγνωρίζεται ότι στο μέλλον – σε μια πρόβλεψη με ορίζοντα το 2035, το χάσμα μεταξύ των δύο φύλων όσον αφορά τη συμμετοχή στο εργατικό δυναμικό προβλέπεται να μειωθεί. Όμως ακόμα και αυτή η μείωση θα είναι περιορισμένη και θα οφείλεται στον υψηλότερο ρυθμό αύξησης συμμετοχής των γυναικών σε σύγκριση με τους άνδρες.
Σύμφωνα πάντα με το CEDEFOP, «οι πολιτικές που προωθούν την αναβάθμιση και επανακατάρτιση, την ενεργό γήρανση, τη δια βίου μάθηση και την ενσωμάτωση μπορούν να ενισχύσουν τη μεγαλύτερη συμμετοχή στο εργατικό δυναμικό, ιδίως μεταξύ των υποεκπροσωπούμενων ομάδων, συμπεριλαμβανομένων των μεταναστών και των γυναικών».
Γέροι, γυναίκες, μετανάστες στη δουλειά
Εφόσον δηλαδή λιγότεροι νέοι άνθρωποι θα εισέρχονται στο εργασιακό δυναμικό, πρέπει να φέρουμε «ενέσεις» για να μην καταρρεύσει το σύστημα. Είτε απ’έξω με ελεγχόμενες εισροές μεταναστών – κυρίως φθηνά εργατικά χέρια αλλά όχι μόνο – είτε με αξιοποίηση από τις δεξαμενές του μη ενεργού πληθυσμού: Τις γυναίκες που δεν δουλεύουν ή δουλεύουν part-time ή φροντίζουν άτομα στο σπίτι και τους ηλικιωμένους που πρέπει να «γερνάνε ενεργά». Αυτό σημαίνει ότι οι άνθρωποι μεγαλύτερης ηλικίας πρέπει συνταξιοδοτούνται όσο το δυνατόν πιο αργά, αλλά και η σύνταξη που παίρνουν να μην είναι πολύ μεγάλη, ώστε να χρειάζεται να «τσοντάρουν» δουλεύοντας.
Οι εκτιμήσεις του CEDEFOP για την επόμενη δεκαετία, προβλέπουν οριακή ετήσια αύξηση της απασχόλησης (0,4%) σε επίπεδο ΕΕ. Οι διαφοροποιήσεις στη μελλοντική απασχόληση σε διάφορους τομείς και επαγγέλματα θα καθοδηγούνται σε μεγάλο βαθμό από τη δίδυμηα (ψηφιακή και πράσινη) μετάβαση, παράλληλα με τις δημογραφικές αλλαγές.
Οι κλάδοι απασχόλησης του αύριο και του χθες
Η υψηλότερη αύξηση της απασχόλησης εντοπίζεται σε κλάδους που σχετίζονται με την υψηλή τεχνολογία και τις επιστήμες: Το περίφημο ακρωνύμιο STEM (Science, Technology, Engineering, Mathematics), συμπεριλαμβανομένων των τομέων της έρευνας και ανάπτυξης (R&D), ο προγραμματισμός ηλεκτρονικών υπολογιστών, οι τομείς της αρχιτεκτονικής και των επιστημών της μηχανικής.
Η πράσινη μετάβαση θα οδηγήσει σε μείωση της απασχόλησης στην εξόρυξη άνθρακα (που προβλέπεται να έχει τη μεγαλύτερη ετήσια μείωση έως το 2035) και στην κατασκευή καυσίμων, ενώ οι θέσεις εργασίας που σχετίζονται με τον ηλεκτρισμό προβλέπεται να αυξηθούν.
Τα επαγγέλματα με τη μεγαλύτερη ζήτηση
Παρόμοιες τάσεις παρατηρούνται σε επίπεδο επί μέρους επαγγελματικών κλάδων:
- Προβλέπεται έντονη αύξηση της απασχόλησης για τους επαγγελματίες και τους τεχνικούς της τεχνολογίας πληροφοριών και επικοινωνιών (ΤΠΕ), καθώς και για τους επιστημονικούς και μηχανολογικούς ρόλους, οι οποίοι απαιτούν προηγμένες ψηφιακές δεξιότητες.
- Τα επαγγέλματα που σχετίζονται με την υγεία (π.χ. επαγγελματίες υγείας, εργαζόμενοι σε υπηρεσίες προσωπικής φροντίδας) θα επεκταθούν για την αντιμετώπιση των δημογραφικών προκλήσεων.
- Οι περισσότερες θέσεις εργασίας αναμένεται να ανοίξουν σε επαγγελματίες και συνεργάτες επιχειρήσεων και διοίκησης, επαγγελματίες εκπαίδευσης, εργαζόμενους σε προσωπικές υπηρεσίες (π.χ. σε επισιτισμό και φιλοξενία, ακόμα και ως συνοδοί-φροντιστές ή στην οικιακή καθαριότητα) και σε επαγγελματίες επιστήμης και μηχανικής.
- Άλλα επαγγέλματα υψηλής ειδίκευσης με μεγάλη αύξηση της απασχόλησης περιλαμβάνουν τους επαγγελματίες στον τομέα των νομικών, κοινωνικών και πολιτιστικών υπηρεσιών.
Η νέα εργασιακή βάρδια… δεν είναι τόσο νέα
Σύμφωνα με πρόσφατη έκθεση του Διεθνούς Οργανισμού Εργασίας (ILO), ο αριθμός των ατόμων άνω των 65 ετών, που υπερδιπλασιάστηκε τις τελευταίες δεκαετίες (από 324 εκατ. το 1990 σε 761 εκατ. το 2021), πρόκειται να διπλασιαστεί ως το 2050, φτάνοντας τα 1,6 δισ.
Ομοίως, ο πληθυσμός ηλικίας 55 έως 64 ετών αυξάνεται με ταχείς ρυθμούς, ενώ ο πληθυσμός ηλικίας 80 ετών και άνω αυξάνεται ακόμη ταχύτερα.
Κι ενώ, σύμφωνα πάντα με τον ΙLO, σχεδόν το 80% των ατόμων που βρίσκονται πάνω από τη νόμιμη ηλικία συνταξιοδότησης, λαμβάνουν σύνταξη, υπάρχουν τεράστιες ανισότητες.
Σε χώρες χαμηλού εισοδήματος παίρνει σύνταξη μόνο το 12,7% των ατόμων άνω της ηλικίας συνταξιοδότησης. Στα κράτη υψηλού εισοδήματος η κάλυψη προσεγγίζει το 97%. Επισης ο ILO παραδέχεται ότι δεν υπάρχουν επαρκή στοιχεία για το αν οι συντάξεις αρκούν για να εξασφαλίσουν αξιοπρεπές επίπεδο ζωής.
O ILO προτείνει να σταματήσει η «υπο-αξιοποίηση» των ατόμων μεγαλύτερης ηλικίας στην αγορά εργασίας. Αυτό περιλαμβάνει περισσότερες ώρες και χρόνια δουλειάς για την κατηγορία που άλλοτε ήταν κοντά στη σύνταξη και περισσότερα προγράμματα επανακατάρτισης – επανένταξης στην αγορά εργασίας των μεγαλύτερων ηλικιών. Πρόκειται για το περίφημο δίπτυχο upskilling-reskilling των 55+, που στην Ελλάδα το λες και «σκοιλ-ελικικού-ing»
Για τη χώρα μας προβλέπεται αύξηση της συμμετοχής των ηλικιωμένων στην αγορά εργασίας στα επόμενα χρόνια, με τα μοντέλα της Ευρωπαϊκής Επιτρoπής να εκτιμούν ότι ως το 2035 σχεδόν το ένα στα δέκα άτομα στην «απασχολήσιμη» κατηγορία των 65-74 ετών θα συμμετέχει στην αγορά εργασίας.
Αντιθέτως η συμμετοχή των νέων ατόμων στην αγορά εργασίας (20-24 ετών) που είναι ήδη αρκετά χαμηλή στην Ελλάδα (κάτω από 45%) θα παραμένει σταθερή, ενώ ο πληθυσμος τους αναλογικά με τους πιο ηλικιωμένους θα μειώνεται.
in.gr
