Tα Χριστούγεννα όλοι λίγο ως πολύ μπαίνουμε στη διαδικασία να αναζητήσουμε δώρα για τα αγαπημένα μας πρόσωπα. Στην παραζάλη της γιορτής και των ετοιμασιών είναι μάλλον δύσκολο να κάνουμε την «σύνδεση» για το πώς κληρονομήσαμε το έθιμο αυτό και πόσο μακρινές είναι οι ρίζες του. Οι περισσότεροι -καίτοι γνωρίζουμε την πανάρχαιη ιστορία της γέννησης του θεανθρώπου- δυσκολευόμαστε να συνδέσουμε την συνήθειά μας να προσφέρουμε δώρα σε όσους αγαπάμε, με την αντίστοιχη κίνηση -που έκαναν αιώνες πριν- οι τρεις Μάγοι στη Βηθλεέμ.
Κι όμως… Το πλέον ιστορικά τεκμηριωμένο γεγονός από τις θρησκευτικές μας παραδόσεις είναι η ιστορία των Μάγων και η ύπαρξη των δώρων τους. Και ήταν η κίνηση αυτή στους κατοπινούς αιώνες, που εδραίωσε τις θεσμοθετημένες πλέον ανταλλαγές δώρων τις μέρες των γιορτών.
Η πρώτη ιστορική καταγραφή έγινε από τον θεολόγο Ιουστίνο από τη Φλάβια-Νεάπολη, που μαρτύρησε περί το 165 και θεωρούσε ότι οι μάγοι κατάγονταν από την Αραβία, το ίδιο και ο Τερτυλλιανός, από την Καρχηδόνα (τέλη 2ου αι.), ο οποίος τους απέδιδε και βασιλική ιδιότητα. Ο Ιωάννης Χρυσόστομος, επίσκοπος Κωνσταντινούπολης (μέσα 4ου αι.), πίστευε ότι οι μάγοι ήταν Πέρσες. Ο θεολόγος και μάρτυρας Ωριγένης, από την Αλεξάνδρεια, ήταν αυτός που για πρώτη φορά (αρχές 3ου αι.) δήλωσε τον αριθμό των μάγων: ήταν τρεις, όσα και τα δώρα τους.
Σχετικά καθυστερημένα, τον 6ο αι., οι μάγοι απέκτησαν τα ονόματά τους: Γκάσπαρ, Μελχιώρ και Βαλτάσαρ. Ως προς την ταυτότητά τους οι πηγές συγκλίνουν πως ήταν σοφοί, που είχαν πρόσβαση σε αστρολογικές και υπερβατικές γνώσεις, διέθεταν κύρος και ασκούσαν πολιτική επιρροή στην πατρίδα τους. Πιθανόν να ήταν Πέρσες, ιερείς του Zωροαστρισμού.
«Ελθόντες εις την οικίαν είδον το παιδίον μετά Μαρίας της μητρός αυτού,
και πεσόντες προσεκύνησαν αυτώ, και ανοίξαντες τους θησαυρούς αυτών προσήνεγκαν αυτώ δώρα, χρυσόν και λίβανον και σμύρναν».
Κατά Ματθαίον
Η Χριστιανική παράδοση, τοποθετεί κατά τρόπο ενδιαφέροντα τα δώρα των Μάγων κυριολεκτικά δίπλα στο λίκνο της θεϊκής γέννησης και τα συνυφαίνει αυτόματα μαζί της. Λίβανος, σμύρνα, χρυσός είναι οι προσφορές, που έφεραν «οι μάγοι εξ Aνατολής» στο θεϊκό βρέφος. Ο Χρυσός είναι γνωστός για την αξία του και τον τρόπο να συμβολίζει πλούτο και τιμές διαχρονικά. Ο λίβανος είναι μια ευώδης ρητίνη, που συλλέγεται με τομή στον λεπτό φλοιό του δέντρου βουσουελλία η καρτέρειος. Eυώδης ρητίνη είναι και η σμύρνα, που εκκρίνεται αβίαστα από τον φλοιό του φυτού μύρα η κομμιοφόρος.
Τα δώρα των Μάγων και οι συμβολισμοί τους
Η επιλογή των συγκεκριμένων δώρων δεν είναι τυχαία. Eίναι δώρα πολύτιμα, τόσο για τη χρηστική τους αξία όσο και για τον υψηλό συμβολισμό που τα περιβάλλει. Το χρυσάφι, με τη λάμψη του και τον αναλλοίωτο χαρακτήρα του, είναι δώρο για βασιλικές γεννήσεις, ο λίβανος ήταν δηλωτικός της θεϊκής ιδιότητας του Ιησού και η σμύρνα της θνητής.
Η προθήκη με τα τίμια δώρα στο Άγιο Όρος
Και το σημαντικότερο: τα δώρα των Μάγων δεν είναι ούτε εικασίες, ούτε προφορικές παραδόσεις. Είναι απτά και υπαρκτά και φυλάσσονται στο Άγιο Όρος!!!
Το μεγάλο ταξίδι των Δώρων ως την Ελλάδα
Η θρησκευτική παράδοση αναφέρει πως η ίδια η Παναγία παρέδωσε τα Τίμια Δώρα των Μάγων στην Εκκλησία των Ιεροσολύμων, πριν την Κοίμηση της. Στα Ιεροσόλυμα έμειναν έως το 400 μ.Χ. Ο βυζαντινός αυτοκράτορας Αρκάδιος τα μετέφερε τότε στην Βασιλεύουσα, όπου και έμειναν έως το 1204 μ.Χ. χρονιά που καταλήφθηκε η Πόλη από τους Φράγκους. Για ένα διάστημα περίπου εξήντα χρόνων, μεταφέρθηκαν στην Νίκαια της Βιθυνίας και ξαναεπέστρεψαν στην Κωνσταντινούπολη μέχρι το 1453 μ.Χ. όταν η Πόλη έπεσε στα χέρια του Μωάμεθ του Πορθητή.
Τα Τίμια Δώρα των Μάγων διέσωσε τότε η μητριά του Μωάμεθ, η οποία ήταν χριστιανή και λεγόταν Μάρω. Με πλήρη μυστικότητα, η Μάρω τα μετέφερε στην Ιερά Μονή του Αγίου Παύλου στο Άγιο Όρος όπου βρίσκονται μέχρι τις μέρες μας. Η Μονή αυτή επιλέχθηκε από τη μητριά του Μωάμεθ γιατί το καθολικό (εκκλησία) της μονής είχε κτίσει ο πατέρας της, Γεώργιος Βράγκοβιτς, ο οποίος ήταν δεσπότης της Σερβίας.
Κατά την αγιορείτικη παράδοση, όταν η Μάρω ανέβαινε από τον αρσανά (λιμάνι) στην Μονή, η Θεοτόκος την εμπόδισε με υπερφυσικό τρόπο να πλησιάσει για να μην παραβιάσει το Άβατον. Στο σημείο εκείνο ανεγέρθηκε Σταυρός ο οποίος σώζεται μέχρι τις μέρες μας και ονομάζεται «Σταυρός της Βασιλίσσης». Το σουλτανικό έγγραφο με τις σχετικές πληροφορίες παραδόσεως των Τιμίων Δώρων φυλάσσεται στο αρχείο της Μονής του Αγίου Παύλου.
Τα δώρα ξαφνιάζουν 6 αιώνες τους πιστούς με τη μυρωδιά τους
Έξι αιώνες τα δώρα των Μάγων βρίσκονται στο «περιβόλι της Παναγιάς» και ξαφνιάζουν τους πιστούς με την διαρκή ευωδία τους.
Τα τρία δώρα των Μάγων βρίσκονται στο Άγιο Όρος
Ο μεν χρυσός, από τα Τίμια Δώρα, είναι 28 πλακίδια μήκους 7 και πλάτους 5 εκατοστών περίπου, διαφόρων σχημάτων, που φέρουν περίτεχνα καλλιτεχνικά σχέδια. Η παράδοση λέει πως τον απώθεσε στη φάτνη ο Μελχιώρ. Τα δε, λίβανος και σμύρνα είναι περίπου εξήντα σφαιρίδια, σε μέγεθος ελιάς περίπου, ανακατεμένα μεταξύ τους.
Η παράδοση λέει ότι το λιβάνι δωρίστηκε από τον Βαλτάσαρ, τον μαύρο βασιλιά της Αιθιοπίας ή του Σαβά, εκπληρώνοντας έτσι την προφητεία του Ησαΐα πως «χρυσός και λιβάνι θα προσφερθούν από τους ευγενείς προς τιμή του Ουράνιου Βασιλέα». Το λιβάνι ήταν το αγνότερο θυμίαμα. Όταν καιγόταν έβγαζε έναν άσπρο καπνό ο οποίος συμβόλιζε τις προσευχές και τις ευχαριστίες των πιστών που ανέβαιναν στους ουρανούς.
Επειδή οι αρχαίοι συχνά έκαιγαν λιβάνι κατά την διάρκεια θρησκευτικών τελετών, αυτό το δώρο συμβολίζει την θυσία, την θεϊκή υπόσταση του Χριστού και τον ιερό Του ρόλο. Είναι επίσης σύμβολο του ονόματος του Θεού.
Το λιβάνι είναι ρετσίνι με γλυκό άρωμα που προέρχεται από το δέντρο Boswellia το οποίο την εποχή της γέννησης του Χριστού φύτρωνε στην Αραβία, την Ινδία και την Αιθιοπία. Το όνομα αυτού του ρετσινιού είναι στα Ελληνικά λίβανος (λιβάνι), στα λατινικά olibanum, στα αραβικά luban στα αγγλικά frankincense και στα γαλλικά -όπως και στα γερμανικά- incense.
Το εμπόριο του λιβανιού γνώρισε άνθιση κατά την περίοδο της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας. Εκείνη την εποχή μάλιστα, το λιβάνι ήταν τόσο πολύτιμο όσο τα κοσμήματα και τα πολύτιμα μέταλλα.
Η σμύρνα (μύρο) ήταν ένα ακόμη από τα δώρα των μάγων. Ο θρύλος λέει ότι ο Γκασπάρ έφερε το δώρο της σμύρνας από την Ευρώπη ή την Ταρσό της Κιλικίας και το απόθεσε μπροστά στο Θείο βρέφος. Εξ αιτίας των διαφόρων χρήσεων που είχε η σμύρνα σαν φάρμακο, το δώρο παριστάνει την ανθρώπινη υπόσταση του Χριστού, τον Υποφέροντα Λυτρωτή, τον Μεγάλο Θεραπευτή, και τα Πάθη. Η σμύρνα είναι ένα αρωματικό ρετσίνι, που παράγεται από τις χαρακιές της φλούδας ενός μικρού δέντρου της ερήμου που λέγεται επιστημονικά Commiphora Myrrha ή Balsamodendron Myrrha, κοινώς dindin. Οι χαρακιές θυμίζουν τις πληγές του Χριστού από τους Ρωμαίους στρατιώτες κατά την διάρκεια της σταύρωσης.
Η σμύρνα ήταν ιδιαίτερα πολύτιμη κατά τους βιβλικούς χρόνους και εισαγόταν από την Ινδία και την Αραβία.
