Του Τάσου Δασόπουλου
Η αύξηση της ιδιωτικής αποταμίευσης θα είναι το στοίχημα που θα πρέπει να κερδίσει η οικονομία από εδώ και πέρα για να διατηρήσει την αύξηση των επενδύσεων και να μειώσει το έλλειμμα του ισοζυγίου τρεχουσών, καθώς και το εξωτερικό χρέος.
Με άλλα λόγια, αν δεν αναστραφεί η αρνητική αποταμίευση των ελληνικών νοικοκυριών (έφτασε το -4% το πρώτο τρίμηνο του 2024) είναι δυνατό μακροπρόθεσμα, να απειληθεί και η σταθερή ανάπτυξη της οικονομίας. Αυτά επισημάνθηκαν από τους ομιλητές της εκδήλωσης της EFG Eurobank και του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών για την έκθεση που συντάχθηκε από τρεις ακαδημαϊκούς του ΟΠΑ για το έλλειμμα αποταμιεύσεων στη χώρα.
Στα συμπεράσματα της η έκθεση, σημειώνει ότι το ποσοστό αποταμίευσης των νοικοκυριών στην Ελλάδα, είναι σημαντικά χαμηλότερο από τα αντίστοιχα των αντίστοιχων χωρών του ευρωπαϊκού νότου, δηλαδή της Ισπανίας, της Πορτογαλίας και της Ιταλίας, καθώς επίσης και της Ευρωζώνης. Η μόνη περίοδος από το 2010 και μετά κατά την οποία υπάρχει θετική αποταμίευση είναι η διετία 2020-2021 και αποδίδεται στην υγειονομική κρίση.
Οι αιτίες
Στις αιτίες του φαινομένου, η έρευνα περιλαμβάνει πέντε βασικές αιτίες.
1 Το υψηλό βαθμό διαγενεακών μεταβιβάσεις πλούτου, και ιδιαίτερα τις γονικές παροχές, οι οποίες είναι πολύ πιο διαδεδομένες στην Ελλάδα σε σχέση με τις άλλες χώρες. Η δυνατότητα που υπάρχει να αποκτήσει κάποιος ένα σπίτι από τους γονείς του, χωρίς να εκτεθεί με ένα μακροπρόθεσμο στεγαστικό δάνειο δεν του δίνει κίνητρο να αποταμιεύσει για τις δύσκολες μέρες.
2 Οι πολύ υψηλές δαπάνες στέγασης Ανασταλτικός παράγοντας για αποταμίευση, είναι και οι υψηλές δαπάνες στέγασης μεγάλου ποσοστού των ελληνικών νοικοκυριών. Όπως τονίζεται, η αύξηση του μεγέθους των κατοικιών τις τελευταίες 10ετίες, σε συνδυασμό με την πτώση των εισοδημάτων από το 2010 λόγω της κρίσης, αναστέλλουν κάθε ιδέα αποταμίευσης σε νοικοκυριά που θα πρέπει να εξυπηρετούν στεγαστικά ή και άλλα καταναλωτικά δάνεια.
3 Το πολύ μεγάλο ποσοστό αυτοαπασχόλησης είναι άλλη μια βασική αιτία της χαμηλής αποταμίευσης. Σύμφωνα με την έρευνα, οι αυτοαπασχολούμενοι είναι πιο πρόθυμοι να αναλάβουν ένα επενδυτικό κίνδυνο και γενικά είναι πιο αισιόδοξοι για τον μέλλον τους από τους μισθωτούς Γι αυτό, έχουν λιγότερα κίνητρα για αποταμίευση
4 Το ακόμη μεγάλο ποσοστό φοροδιαφυγής είναι άλλο ένα αίτιο της χαμηλής αποταμίευσης. Τα παράνομα εισοδήματα, λόγω της φύσης τους δεν μπορούν να γίνουν αντικείμενο αποταμίευσης
5 Μέχρι και το 2010, αντικίνητρο αποταμίευσης αποτελούσαν και τα υψηλά ποσοστά αναπλήρωσης στις συντάξεις. Το καθεστώς των υψηλών συντάξεων και των διπλών συντάξεων, απέτρεπε από την ιδέα της αποταμίευσης.
Οι κίνδυνοι για την οικονομία
Οι κίνδυνοι αν δεν αναστραφεί η κατάσταση αφορούν την γενική πορεία της οικονομίας και τις προσπάθειες δημοσιονομικής αποκατάστασης την τελευταία 10ετία. Το έλλειμμα αποταμίευσης ή πιο συγκεκριμένα η ανεπάρκεια των εγχώριων αποταμιεύσεων για τη χρηματοδότηση επενδύσεων, οδηγεί στην προσφυγή σε εξωτερικό δανεισμό και αντανακλάται στα επίμονα υψηλά ελλείμματα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών την τελευταία 20ετία. Αυτό υποδηλώνει ότι η χώρα ξοδεύει πολύ περισσότερα απ’ όσα παράγει ή με άλλα λόγια ότι δεν υπάρχουν επαρκείς εγχώριες αποταμιεύσεις για τη χρηματοδότηση επενδύσεων.
Η υψηλή αξία των εισαγωγών θα συνεχίσει να κρατάει ψηλά το έλλειμμα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών. Το εξωτερικό χρέος της χώρας, το οποίο, σήμερα στο 141% του ΑΕΠ, είναι πολύ υψηλότερο από άλλες χώρες της ζώνης του ευρώ με υψηλό δημόσιο χρέος, όπως η Ιταλία η Γαλλία ή και το Βέλγιο.
Επίσης, η απόπειρά αλλαγής παραγωγικού μοντέλου μέσω της αύξησης των επενδύσεων και των εξαγωγών μπορεί να σταματήσει ή και να ανατραφεί αν τα ξένα κεφάλαια προς την Ελλάδα από κοινοτικές πρωτοβουλίες η ιδιώτες σταματήσουν. Όλα αυτά μπορούν να επιβραδύνουν ή ακόμη και να αναστρέψουν τη θετική πορεία της οικονομίας σε ό,τι αφορά τον ρυθμό ανάπτυξης και τη σύγκλιση της με τον μέσο όρο της ΕΕ.
Προτάσεις για την αύξηση των αποταμιεύσεων
Οι προτάσεις που γίνονται στην έκθεση για την αναστροφή της κατάστασης των χαμηλών αποταμιεύσεων τόσο από το διοικητή της ΤτΕ, ο οποίος τοποθετήθηκε κατά την παρουσίαση την έκθεση, όσο και από αυτούς που την υπογράφουν είναι:
-Η περαιτέρω ανάπτυξη του κεφαλαιοποιητικού πυλώνα του ασφαλιστικού, παράλληλα με την ενίσχυση του πυλώνα της ιδιωτικής ασφάλισης
-Η καταπολέμηση της φοροδιαφυγής ώστε να εμφανιστούν περισσότερα στοιχεία
-Η παροχή στοχευμένων κινήτρων για την ενίσχυση των καταθέσεων, αλλά και των τοποθετήσεων σε χρηματοοικονομικά προϊόντα.
