Όλοι οι γονείς έχουν βρεθεί σε αυτή τη θέση: Το παιδί τους αρνείται να κλείσει την τηλεόραση, να ξεκινήσει τα μαθήματά του, να ετοιμαστεί για το σχολείο, να πάει για ύπνο ή να διακόψει μία αγαπημένη του δραστηριότητα. Προσπαθείτε να μείνετε ψύχραιμοι, ωστόσο, μέσα σε λίγα λεπτά βρίσκεστε σε μία κλιμακούμενη σύγκρουση.
Η κατάσταση ξεφεύγει γρήγορα και κάπου μέσα στο μυαλό σας σκέφτεστε: «Μα είναι ένας αντάρτης, δεν θα του περάσει».
Υπάρχει ένας μικρός πυρήνας αλήθειας σε αυτό. Αν το παιδί αντιστέκεται – κλαίει, φωνάζει, παρακαλεί, αρνείται – και τελικά υποχωρείτε, τότε ενισχύεται αυτή η συμπεριφορά. Ο ψυχολόγος Gerald Patterson ονόμασε αυτό το μοτίβο «καταναγκαστικό κύκλο»: Το παιδί κλιμακώνει, ο γονιός υποχωρεί, και χωρίς να το καταλάβουν, και οι δύο εκπαιδεύουν ο ένας τον άλλον σε δυσλειτουργικά μοτίβα που επιδεινώνονται με τον χρόνο.
Αν όμως ο καταναγκαστικός κύκλος είναι υπαρκτός, γιατί η φράση «Μη διαπραγματεύεσαι με ‘αντάρτες’» αποτελεί τόσο κακή γονεϊκή συμβουλή;
Το παιδί δεν είναι «αντάρτης»
Σκεφτείτε ένα έξυπνο, γεμάτο ενέργεια 9χρονο παιδί, του οποίου οι γονείς ένιωθαν πως κάθε μέρα ήταν μία μάχη. Οι μεταβάσεις – ειδικά όταν έπρεπε να σταματήσει κάτι ευχάριστο και να μεταβεί σε κάτι άλλο, όπως η προπόνηση – ήταν ιδιαίτερα εκρηκτικές.
Οι γονείς προσπάθησαν τα πάντα: Προειδοποιήσεις, ευχάριστες υπενθυμίσεις. Αλλά όταν το παιδί ήταν απορροφημένο σε παιχνίδι ή οθόνες, συχνά αρνιόταν να μετακινηθεί. Όσο περισσότερο πίεζαν οι γονείς, τόσο πιο έντονα αντιδρούσε εκείνο – με κλάμα, φωνές, τρέξιμο μακριά ή πλήρη κατάρρευση. Όσο επέμεναν εκείνοι, τόσο πιο μεγάλη η έκρηξη – και οι προπονήσεις χάνονταν η μία μετά την άλλη.
Στην αρχή το θεώρησαν εσκεμμένη ανυπακοή. Αλλά μετά από παρατήρησηκαι αναζήτηση μοτίβων, συνειδητοποίησαν κάτι καθοριστικό: Ο 9χρονος δεν αρνιόταν επίτηδες. Απλώς του έλειπαν δεξιότητες όπως η ευελιξία, η διαχείριση της απογοήτευσης και η ικανότητα να ρυθμίζει τα συναισθήματά του και να σταματά μια δραστηριότητα απότομα.
Τα παιδιά δεν συνωμοτούν εναντίον μας. Πολλές συμπεριφορές που φαίνονται προκλητικές είναι στην πραγματικότητα κενά δεξιοτήτων, όχι ελαττώματα χαρακτήρα, όπως λέει σε άρθρο του στο Psychology Today, ο J. Timothy Davis, Κλινικός Ψυχολόγος – Ειδικός στη Συμπεριφορική Παρέμβαση και στη Γονεϊκή Καθοδήγηση.
Δεν είστε αντίπαλοι
Η μεταφορά του αντάρτη ή τρομοκράτη εγκαθιδρύει ένα πλαίσιο νίκης-ήττας. Υπονοεί πως κάποιος πρέπει να επικρατήσει και κάποιος να υποταχθεί. Αλλά εσείς και το παιδί σας δεν είστε εχθροί. Είστε δύο άνθρωποι με διαφορετικές ανάγκες και προτεραιότητες τη δεδομένη στιγμή.
Η έρευνα του John Gottman δείχνει ότι οι συγκρούσεις είναι φυσιολογικές σε στενές σχέσεις. Το ζήτημα δεν είναι «ποιος είναι ο τρομοκράτης εδώ;» αλλά «πώς μπορούμε να λύσουμε το πρόβλημα μαζί;»
Όταν βλέπουμε τα ξεσπάσματα σαν μάχες εξουσίας, χάνουμε την ευκαιρία να δούμε την ευαλωτότητα του παιδιού. Η αδιάλλακτη στάση μπορεί να στείλει άθελά μας το μήνυμα πως η «νίκη» είναι πιο σημαντική από τη συναισθηματική του ασφάλεια.
Τα ξεσπάσματα δεν προκαλούνται από την «υποχώρηση»
Η έρευνα του Patterson παρερμηνεύεται συχνά. Ο καταναγκαστικός κύκλος δεν δημιουργείται όταν υποχωρούμε μία φορά. Δημιουργείται όταν υποχωρούμε την ώρα της κρίσης και δεν επιστρέφουμε ποτέ στο πραγματικό πρόβλημα αργότερα.
Τι μπορείτε να κάνετε
Ενδιαφέρον στοιχείο: Στις ΗΠΑ το FBI διαπραγματεύεται με τρομοκράτες με στόχο όχι να «νικήσουν», αλλά να αποκλιμακώσουν, να σταθεροποιήσουν και να δημιουργήσουν χώρο για λύσεις. Οι γονείς χρειάζονται ακριβώς αυτή τη νοοτροπία.
Όταν το παιδί βρίσκεται σε υπερένταση, ο εγκέφαλός του δεν επεξεργάζεται οδηγίες. Συγκεντρωθείτε στην εξομάλυνση της κατάστασης:
- Μειώστε τον τόνο της φωνής.
- Επιβραδύνετε την αναπνοή σας.
- Δείξτε ευελιξία — όπως λέει ο Ross Greene:«Άκαμπτος γονιός + άκαμπτο παιδί = έκρηξη».
- Αφήστε για λίγο στην άκρη αυτό που ζητήσατε: «Ας κάνουμε ένα διάλειμμα».
Αυτό δεν είναι υποχώρηση. Είναι σταθεροποίηση για να μπορέσει να υπάρξει μάθηση αργότερα.
Όταν επανέλθει η ηρεμία λύστε το πραγματικό ζήτημα
Το πρόβλημα δεν είναι η υποχώρηση. Το πρόβλημα είναι να μην ξαναγυρίσουμε στη συζήτηση.
Μετά από μια δύσκολη μέρα, οι γονείς του 9χρονου είπαν: «Η προετοιμασία για την προπόνηση μοιάζει πολύ δύσκολη. Έχουμε κάποιες ιδέες και είμαστε σίγουροι ότι έχεις κι εσύ. Πάμε να φτιάξουμε ένα σχέδιο για την επόμενη φορά».
Μαζί δημιούργησαν ένα σύστημα πόντων, όπου ο 9χρονος κέρδιζε χρόνο για μία ειδική δραστηριότητα με τον πατέρα του. Εκείνος απέκτησε προβλεψιμότητα, επιτυχίες και κίνητρο. Οι συγκρούσεις εξαφανίστηκαν. Όταν οι απαιτήσεις αποσύρονται με σχέδιο, το παιδί μαθαίνει: «Μπορούμε να συνεργαστούμε, ακόμη και όταν είναι δύσκολο».
Το συμπέρασμα
Το παιδί σας δεν είναι τρομοκράτης. Εσείς δεν είστε όμηρος. Είστε δύο άνθρωποι που αγαπιούνται και μαθαίνουν να αντιμετωπίζουν τις συγκρούσεις με λιγότερη ένταση και περισσότερη σύνδεση. Το πρόβλημα δεν είναι η έκρηξη — είναι η απουσία σχεδίου.
Με προετοιμασία, ηρεμία και διδασκαλία δεξιοτήτων, ο κύκλος σπάει. Τα ξεσπάσματα μειώνονται. Η σχέση ενδυναμώνεται.
Δεν χρειάζεται να μεγαλώνετε παιδιά σε «καθεστώς κρίσης». Χρειάζεστε ένα σχέδιο και μπορείτε να το ξεκινήσετε σήμερα.
Όσα ζούμε με τα παιδιά μας δεν είναι πόλεμος, αλλά διαδικασία μάθησης και για εκείνα και για εμάς. Κάθε έκρηξη είναι μια πρόσκληση να δούμε βαθύτερα, πέρα από τη στιγμή, προς τις δεξιότητες που λείπουν και τη σχέση που θέλουμε να οικοδομήσουμε. Με λίγη περισσότερη κατανόηση, λίγη περισσότερη σύνδεση και ένα σταθερό σχέδιο, η καθημερινότητα μπορεί να γίνει πιο ήρεμη και απείρως πιο ανθρώπινη.
www.ygeiamou.gr
