Η ανατροφή ενός παιδιού δεν είναι εύκολη υπόθεση. Όσο καλή προετοιμασία και αν έχει γίνει, ο ρόλος του γονέα θα συνοδεύεται πάντα από προκλήσεις και δοκιμασίες για «γερά νεύρα». Μπορεί κανείς να ρωτήσει τη μητέρα που γύρισε σπίτι από τη δουλειά και βρήκε τα συρτάρια της ντουλάπας γεμάτα σκόνη απορρυπαντικού γιατί ο μπόμπιρας αποφάσισε να βάλει πλυντήριο, είτε τον πατέρα που προσπαθεί μάταια να ετοιμάσει την κόρη του για το νηπιαγωγείο ενώ εκείνη αρνείται να φορέσει τα ρούχα που της έχει ετοιμάσει.
Ναι, η ψυχραιμία είναι εύκολο -και δικαιολογημένο- να χαθεί. Τι αποτέλεσμα θα είχε όμως ένα ξέσπασμα θυμού; Σύμφωνα με την Alina Morawska, Αναπληρώτρια Διευθύντρια στο Κέντρο Γονεϊκότητας και Οικογενειακής Υποστήριξης του Πανεπιστημίου του Κουίνσλαντ, η απάντηση είναι κανένα ή, για την ακρίβεια, το ακριβώς αντίθετο από το επιδιωκόμενο. Οι εκρήξεις θυμού και δη οι επαναλαμβανόμενες μόνο κακό μπορούν να κάνουν στις σχέσεις του γονέα με το παιδί:
- επηρεάζοντας αρνητικά την εκτελεστική του λειτουργία, το σύνολο δηλαδή των γνωστικών διεργασιών όπως η κριτική σκέψη
- προωθώντας τη σχεσιακή επιθετικότητα (ή επιθετικότητα σχέσεων), ούτως ειπείν συμπεριφορές που αποσκοπούν να πληγώσουν τους άλλους
- δημιουργώντας προβλήματα εσωτερίκευσης όπως περιορισμένη κοινωνικότητα, ανωριμότητα , απομόνωση κ.α.
- προκαλώντας του άγχος.
Πλήθος μελετών έχουν σκιαγραφήσει το μελανό αποτύπωμα της γονεϊκής λεκτικής βίας -ακόμη και εν είδει τιμωρίας- στο παιδί: περισσότερες πιθανότητες για κατάθλιψη και προβλήματα συμπεριφοράς στην εφηβεία, αναπαραγωγή των κακοποιητικών συμπεριφορών στα δικά τους παιδιά, με την προσθήκη επιπλέον της σωματικής βίας. Αντίστοιχες συνέπειες πρέπει να αναμένονται και από το «βαρύ χέρι», αφού για πολλούς λόγους το ξύλο δεν βγήκε από τον Παράδεισο.
Μπορεί να μην υπάρχει μια ενιαία στρατηγική αντιμετώπισης αφού κάθε περιστατικό -όπως και παιδί- είναι διαφορετικό, υπάρχουν όμως σημαντικές συμβουλές καλύτερης διαχείρισης και πρόληψης. Τι προτείνει η Alina Morawska:
1. Μειώστε τις πιθανότητες διένεξης
Μια καλή αρχή θα ήταν η συμμετοχή σε κάποιο πρόγραμμα για γονείς που επικεντρώνεται σε θετικές παρεμβάσεις. Τέτοια προγράμματα μπορούν να βελτιώσουν τη ζωή όλων στην οικογένεια, να την κάνουν «ευκολότερη», αποτρέποντας την εκδήλωση κακοποιητικών συμπεριφορών από τους γονείς προς το παιδί και προτρέποντάς τους:
- να εστιάζουν στα θετικά
- να οικοδομούν ισχυρές σχέσεις με τα παιδιά
- να επικοινωνούν αποτελεσματικά μαζί τους
- να τα επαινούν
- να διαμορφώνουν υγιείς οικογενειακές ρουτίνες και συνήθειες
- να θέτουν σαφείς κανόνες και όρια, πλαισιώνοντάς τα με ένα σωστό σύστημα συνεπειών
2. Φροντίστε τον εαυτό σας
Οι ανεξέλεγκτες συναισθηματικές αντιδράσεις είναι ευκολότερες σε έναν γονέα που νιώθει ότι δυσφορεί και βρίσκεται συνεχώς υπό πίεση. Εν αντιθέσει, η ειδικός επισημαίνει την ανάγκη:
- εξασφάλισης προσωπικού χρόνου
- εύρεσης ισορροπίας μεταξύ επαγγελματικών και οικογενειακών υποχρεώσεων
- επικοινωνίας με τον/τη σύντροφο ή επαγγελματίες παρόχους παιδικής φροντίδας για συμβουλές και καθοδήγηση
- δοκιμής τεχνικών που μπορούν να βοηθήσουν όπως ψυχοθεραπεία ή ασκήσεις αναπνοής
3. Διαχειριστείτε τις αρνητικές σκέψεις
Η πρόληψη μπορεί να είναι η καλύτερη αντιμετώπιση, κανείς όμως δεν εγγυάται ότι το παιδί δεν θα δοκιμάσει ξανά τα όριά σας και μάλιστα με ακραίο τρόπο. Την επόμενη φορά που θα συμβεί αυτό:
- Ξεκινήστε με μερικές βαθιές εισπνοές και επικεντρωθείτε στη χαλάρωση των μυών ή μετρήστε μέχρι το δέκα, κάντε δηλαδή οτιδήποτε θα μπορούσε να επιβραδύνει τη συναισθηματική αντίδραση.
- Υπενθυμίστε στον εαυτό σας ότι το παιδί δεν είχε πρόθεση να σας βγάλει εκτός εαυτού. Το πώς ερμηνευουμε και εξηγούμε μια κατάσταση στο κεφάλι μας μπορεί να πυροδοτήσει μεγαλύτερο θυμό. Για παράδειγμα, αν πιστεύετε ότι το παιδί γίνεται κακότροπο γιατί προσπαθεί σκόπιμα να σας κάνει τη ζωή «πατίνι» είναι πιθανότερο να οργιστείτε. Αν αντιθέτως σκεφτείτε ότι στην ηλικία των (μόλις) τεσσάρων ετών είναι λογικό να επιμένει στις παράλογες απαιτήσεις του, ίσως αντιμετωπίσετε την κατάσταση με μεγαλύτερη ψυχραιμία.
- Αντικαταστήστε τις έντονες αρνητικές σκέψεις όπως «αυτό που συμβαίνει είναι άδικο» με ηπιότερες και, εντέλει, πιο αποτελεσματικές όπως «είναι ενοχλητικό αλλά μπορώ να το αντιμετωπίσω».
