Με αφορμή τα εγκαίνια του νέου αυτοκινητοδρόμου που θα συνδέει τον Πύργο με την Πάτρα, πληροφορίες που ίσως δε γνωρίζεις για το νομό.
Αρχικά αξίζει να αναφέρουμε πως η Ηλεία δεν είναι απλά ένας νομός της Ελλάδας. Είναι μια περιοχή που έπαιξε σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση της ιστορίας και της οικονομίας της Πελοποννήσου. Και όλα αυτά θα τα μάθεις διαβάζοντας το κείμενο που σου γράψαμε. Ακολουθεί και χάρτης του νομού, ώστε να εντοπίσεις τα μέρη που σου γράφουμε στο κείμενο.
Αρχικά έδρα της Π.Ε Ηλείας είναι ο Πύργος, που αποτελεί αντίστοιχα τη μεγαλύτερη πόλη με πληθυσμό 25.151 κατοίκους. Η πόλη απέκτησε την ονομασία της από έναν πύργο που έχτισε στο λόφο του Επαρχείου ο Μπέης Γεώργιος Τσερνώτας το 1512. Η θέση της σύγχρονης πόλης βρίσκεται στην αρχαία πόλη Λετρίνοι.
Δύο οικισμοί ενώθηκαν για να δημιουργηθεί η Αμαλιάδα. Αν και σήμερα αποτελεί τη δεύτερη σε πληθυσμό πόλη της Ηλείας, η Αμαλιάδα προέκυψε από την ένωση των οικισμών Καλίτσα και Δέρβις – Τσελεμπής. Η Καλίτσα εμφανίστηκε κατά τον 10ο αιώνα, ενώ η Δέρβις – Τσελεμπής κατά τη διάρκεια της Οθωμανικής Κυριαρχίας. Μετά την Επανάσταση, αγρότες και κτηνοτρόφοι από τη Ζάκυνθο, τα Καλάβρυτα, την Αρκαδία, την Ορεινή Ηλεία και την Κεφαλονιά άφησαν τους τόπους και εγκαταστάθηκαν στους δύο αυτούς οικισμούς. Έτσι προέκυψε η σύγχρονη πόλη, όπου το 1865 ονομάστηκε “Αμαλιάδα” προς τιμή της Βασίλισσας Αμαλίας, σύζυγος του Όθωνα.
Ο κάμπος έφερε την ανάπτυξη σε όλη την Ηλεία τον 19ο αιώνα. Πολλά χωριά εξελίχθηκαν σε οικονομικά κέντρα της Πελοποννήσου, ενώ η Ηλεία γίνεται η δεύτερη περιοχή στην Ελλάδα που απέκτησε σιδηρόδρομο. Συγκεκριμένα το 1883 εγκαινιάζεται η σιδηροδρομική γραμμή Κατάκολο – Πύργος για την εξυπηρέτηση των αναγκών της σταφίδας. Το 1890 όλη η βόρεια Ηλεία αποκτά τρένο, με τα εγκαίνια της γραμμής Κάτω Αχαΐα – Πύργος, περνώντας από την Αμαλιάδα, τη Γαστούνη, τηνΑνδραβίδα, τα Λεχαινά και τη Βάρδα.
H Ανδρίτσαινα δεν είναι απλά ένα χωριό της Ορεινής Πελοποννήσου. Είναι το χωριό, στο οποίο θα συναντήσεις μια από τις μεγαλύτερες βιβλιοθήκες της Ελλάδας. Η βιβλιοθήκη στεγάζεται στο χωριό από το 1840 και φιλοξενεί περίπου 40.000 τόμους. Δημιουργήθηκε με δωρεά του Αγάθωνα Νικολόπουλου.
Στην Ηλεία θα συναντήσεις ένα από τα μεγαλύτερα δάση της Ελλάδας. Η Φολόη καλύπτει 42.000 στρέμματα και αποτελεί έναν επίγειο παράδεισο για μια εξόρμηση μέσα στη φύση. Την περιοχή τη διατρέχουν δύο σημαντικά ποτάμια της Ηλείας, ο Πηνειός και ο Ερύμανθος.
Μια από τις πιο σημαντικές αρχαίες πόλεις της Ελλάδας ήταν η Ήλιδα. Χτισμένη ανατολικά του Πηνειού ποταμού, η πόλη μετρούσε περίπου 60.000 κατοίκους και ήταν η ισχυρότερη πόλη της Ηλείας. Εκεί συγκεντρώνονταν αθλητές, που επρόκειτο να αγωνιστούν στους Ολυμπιακούς Αγώνες, προκειμένου να προπονηθούν. Αξίζει να σημειωθεί πως η Ήλιδα ήταν η διοργανώτρια πόλη καιεπόπτριά για τους Αρχαίους Ολυμπιακούς Αγώνες από το 776 π Χ.
Οι Αρχαίοι Ολυμπιακοί Αγώνες έλαβαν μέρος στην Ολυμπία και τη διοργάνωση ανέλαβε ο βασιλίας της Ηλίδας Ιφίτος μαζί με το νομοθέτη της Σπάρτης Λυκούργο και τον Κλεοσθένη από τη γειτονική Πίσα. Στόχος των Αγώνων ήταν η εκεχειρία, δηλαδή η παύση των εχθροπραξιών μεταξύ πόλεων – κρατών. Το 393 μ Χ οι Ολυμπιακοί Αγώνες σταμάτησαν από τον Θεοδόσιο Α’. H Κυλλήνη γνώρισε ακραία ανάπτυξη της περίοδο της Φραγκοκρατίας (13ος αιώνας). Το 1204 οι Φράγκοι δημιούργησαν τη Γλαρέντζα, μια ισχυρή πόλη – λιμάνι. Η πόλη δεν άντεξε για πολλά χρόνια, καθώς καταστράφηκε από τον Κωνσταντίνο Παλαιολόγο το 1432, προκειμένου να μην κατακτηθεί από τους πειρατές. Σήμερα υπάρχουν ερείπια της Γλαρέντζας, δυτικά του λιμένα της Κυλλήνης.
H Ανδραβίδα αποτέλεσε πρωτεύουσα του Πριγκιπάτου της Αχαΐας μεταξύ του 1205 έως το 1460. Για την προστασία αυτή της πόλης, οι Φράγκοι επιμελήθηκαν την ανέγερση του κάστρου Χλεμούτσι (Κλερμόν ή Καστέλ Τορνέζε), σε ένα ύψωμα δυτικά της πόλης. Το κάστρο κατασκευάστηκε από το Γοδεφρέιδο Βιλλεαρδουίνο μέσα σε τρία χρόνια (1220 – 1223). Σήμερα βρίσκεται στο χωριό Κάστρο.
Όταν οι Φράγκοι κατέλαβαν την Ανδραβίδα το 1205, έχτισαν τρεις γοτθικούς ναούς ανάμεσα τους και η Αγία Σοφία. Ο ναός ιδρύθηκε από το τάγμα των Δομινικανών μοναχών. Επομένως αν επισκεφτείς τη συγκεκριμένη κωμόπολη θα συναντήσεις τα ερείπια του ναού.
Μια πολύ σημαντική αρχαία πόλη ήταν η Φιγαλεία. Επρόκειτο για μια Αρκαδική πόλη, χτισμένη ανάμεσα στους σημερινούς οικισμούς Στόμιο, Φιγαλεία και Περιβόλια. Στην πόλη υπήρχαν οι Ναοί της Αρτέμιδας, της Ευρυνόμης και του Διονύσου του Ακρατοφόρου.
Το Κατάκολο δεν είναι απλά ένας οικισμός – λιμάνι. Είναι διαχρονικά ένα από τα πιο σημαντικά σημεία σε όλη την Πελοπόννησο. Γιατί όμως; O ένας λόγος είναι η Αρχαία Φειά, ένα ισχυρό λιμάνι της αρχαιότητας που εξυπηρετούσε τις ανάγκες της Ηλείας. Ο δεύτερος λόγος είναι το Ποντικόκαστρο (Beau-Voir ή Μπελβεντέρε), που υψωνόταν στην ακρόπολη της Αρχαίας Φειάς. Η κατασκευή του από τους Φράγκους τον 13ο αιώνα έγινε με σκοπό την προστασία της Δυτικής Πελοποννήσου. Τέλος, άλλος ένας λόγος είναι πως το Κατάκολο αποτελεί διαχρονικά ένα από τα μεγαλύτερα λιμάνια της χώρας. Σε όλο τον 19ο αιώνα, αποτέλεσε το επίνειο της Ηλείας για την εξυπηρέτηση των αναγκών της σταφίδας. Η Ηλεία έχει επίσης πολλά μοναστήρια. Αν βρεθείς στην περιοχή αξίζει να επισκεφτείς την Παναγιά Καθολική στη Γαστούνη (13ος αιώνα), την ιστορική Μονή Φραγκαβίλας έξω από την Αμαλιάδα (12ος αιώνας), τη Μονή Φραγκοπηδήματος (14ος αιώνας) και τη Μονή Σκαφιδιάς (10ος αιώνα) στο ομώνυμο χωριό με μια αξιόλογη βιβλιοθήκη με σπάνια βιβλία. Άλλα σημαντικά μοναστήρια είναι η Μονή Χρυσοπηγής Δίβρης (17ος αιώνας) και τη Μονή Σεπετού στην Αλιφείρα (12ος αιώνα), η οποία είναι χτισμένη μέσα σε βράχο. Η πιο ιδιαίτερη εκκλησία στην Πελοπόννησο βρίσκεται λίγο έξω από το Γούμερο και είναι χτισμένη μέσα σε σπηλιά! Η Μονή Ασκητή έχει ανακηρυχθεί ως Μνημείο Φυσικής Ομορφιάς από την UNESCO. Πολλοί θρύλοι έχουν ειπωθεί για τη Μονή, όμως ο πιο επικρατέστερος αναφέρει πως κάποτε κάποιοι σκότωσαν έναν ερημίτη που ζούσε στη σπηλιά, νομίζοντας ότι είναι κάποιο θήραμα.
Μέχρι το 1970 όλη η νότια περιοχή του Πύργου ήταν λίμνη. Στο Επιτάλιο υπήρξε μία από τις μεγαλύτερες φυσικές λίμνες της Πελοποννήσου. Η Αγουλινίτσα είχε έκταση 33.000 στρέμματα και ήταν αρκετά δημοφιλής για ψάρεμα. Επιπλέον λίγα χιλιόμετρα βόρεια υπήρχε και η Λίμνη της Μουριάς, η οποία μάλιστα αναφέρθηκε και από τον Παυσανία.
H λίμνη Καϊάφα ήταν δημοφιλής από την αρχαιότητα για τις ιαματικές πηγές της. Περιλαμβάνουν τις πηγές των Ανιγρίδων Νυμφών και του Γερανίου ή των Ατλαντίδων Νυμφών. Επιπλέον είχαν και θεραπευτικές λειτουργίες.
Τέσσερις οικισμοί θυσιάστηκαν για τη δημιουργία της Λίμνης Πηνείου το 1968. Η συγκεκριμένη λίμνη έχει έκταση 19,895 τ.χλμ και αποτελεί μια από τις μεγαλύτερες τεχνητές λίμνες της χώρας. Τα χωριά Ξένιες, Παλαιοχώρα, Αγία Άννα και Σούλι εγκαταλείφθηκαν για τη δημιουργία της λίμνης.
Ο Ικτίνος που έχτισε τον Παρθενώνα, δημιούργησε επίσης το Ναό του Επικουρίου Απόλλωνα στις Βάσσες. Ο ναός είναι χτισμένος από πέτρα και μάρμαρο από την ευρύτερη περιοχή ενώ παράλληλα συνδυάζει όλους τους αρχιτεκτονικούς ρυθμού. Σήμερα καλύπτεται από τέντα, ο ναός βρίσκεται στα όρια των νομών Μεσσηνίας και Ηλείας.
Κοιτώντας το χάρτη θα παρατηρήσεις ότι το μεγαλύτερο μέρος της ακτογραμμής της Ηλείας καλύπτεται από αμμώδεις παραλίες. Συγκεκριμένα, η παραλία μεταξύ Κατακόλου και Καλού Νερού θεωρείται η μεγαλύτερη, σε μήκος, παραλία της Ελλάδας. Πρόκειται για μια αμμώδη ακτή 55 χιλιομέτρων, ωστόσο αυτή διακόπτεται στο σημείο των εκβολών του Αλφειού. Επίσης η ακτή μεταξύ Κουρούτας και Θινών ανέρχεται στα 16 χιλιόμετρα και η ακτή από το Κουνουπέλι μέχρι το Κοτύχι στα 11 χιλιόμετρα.
To νησάκι Καυκαλίδα στην Κυλλήνη θεωρείται από τα πιο δυτικά σημεία στην Πελοπόννησο. Εκεί υψώνεται ένας φάρος που χτίστηκε το 1906, ενώ μάλιστα έχουν βρεθεί Ρωμαϊκοί τάφοι και τα ερείπια παλαιοχριστιανικού ναΐσκου.
Μία από τις μεγαλύτερες μάχες στην Επανάσταση του 1821 δόθηκε στο Λάλα Ηλείας στις 9 με 13 Ιουνίου. Αντιμαχόμενοι υπήρξαν οι Έλληνες της Πελοποννήσου εναντίον των Οθωμανών της περιοχής.Τη μάχη κέρδισε ο ελληνικός στρατός επισφραγίζοντας μια ακόμη σημαντική μάχη για την ελληνική επανάσταση.
Κείμενο: #Peloponnese_gr | Αντώνης Ρωμανός
Χάρτης: Αντώνης Ρωμανός
