Στην υγειονομική θωράκιση της χώρας από την γρίπη των πτηνών που αποτελεί έναν σιωπηλό εχθρό έχει επικεντρωθεί ο ΕΟΔΥ.
Σύμφωνα με τον ΕΟΔΥ η γρίπη των πτηνών αποτελεί τον υπ’ αριθμόν ένα υγειονομικό κίνδυνο για το 2025 και για την Ελλάδα, γι’ αυτό και οι επιστήμονες προσπαθούν να βρουν τρόπους προστασίας από αυτή την απειλή.
Το 2025, σύμφωνα με τον Εθνικό Οργανισμό Δημόσιας Υγείας (ΕΟΔΥ), η γρίπη των πτηνών, θα μπορούσε υπό προϋποθέσεις να εξελιχθεί στον επόμενο υγειονομικό εφιάλτη. Γι’ αυτό και η πιθανότητα να αρχίσει να μεταδίδεται από άνθρωπο σε άνθρωπο προκαλεί φόβο στους ειδικούς της δημόσιας υγείας.
Η Ευρώπη, ήδη, βιώνει τη μεγαλύτερη επιδημία γρίπης των πτηνών στην ιστορία της, ενώ στην Ελλάδα λαμβάνονται αυστηρά μέτρα για την αποτροπή ενός νέου υγειονομικού εφιάλτη.
Στην πραγματικότητα, η γρίπη των πτηνών δεν είναι μια νέα απειλή. Ωστόσο, η ταχύτητα και η συχνότητα με την οποία ο ιός H5N1 εξαπλώνεται, δημιουργούν εύλογη ανησυχία. Ειδικά ο υπότυπος 2.3.4.4b, που επικρατεί από το 2021, έχει δείξει αυξημένη προσαρμοστικότητα στα θηλαστικά, γεγονός που θέτει σε κίνδυνο τη δημόσια υγεία.
Οι ειδικοί προειδοποιούν ότι αναπάντεχες και μη προβλέψιμες μεταλλάξεις στον ιό μπορούν να οδηγήσουν σε έναν συνδυασμό, που θα του επιτρέψει να μεταδίδεται από άνθρωπο σε άνθρωπο.
«Μια πανδημία μπορεί να απέχει μόλις έναν χημικό δεσμό», προειδοποίησαν πρόσφατα σε συνέντευξη τύπου οι επιστήμονες του ΕΟΔΥ, αναφερόμενοι στην πιθανότητα ο ιός να αναπτύξει ικανότητα σύνδεσης με ανθρώπινα κύτταρα της ανώτερης αναπνευστικής οδού. Αυτό το σενάριο, αν και μέχρι στιγμής δεν έχει συμβεί, μπορεί να είναι καταστροφικό λόγω της απουσίας ανοσίας στον πληθυσμό.
Ο καθηγητής Παθολογίας και επιστημονικός συνεργάτης του ΕΟΔΥ, Σωτήρης Τσιόδρας, σε δηλώσεις του υπογράμμισε μάλιστα πώς ο ιός H5N1 αποτελεί τον κύριο υποψήφιο για μια μελλοντική πανδημία, λόγω της δυνατότητάς του να υφίσταται μεταλλάξεις που θα τον καταστήσουν εύκολα μεταδοτικό μεταξύ ανθρώπων.
«Ο ιός Η5Ν1 μπορεί να φέρει μια μετάλλαξη και να γίνει πολύ μεταδοτικός. Αυτή η μετάλλαξη μπορεί να συμβεί φέτος, αλλά μπορεί και σε 15 χρόνια», ανέφερε συγκεκριμένα.
Ήδη, η Ευρώπη αντιμετωπίζει τη μεγαλύτερη επιδημία γρίπης των πτηνών στην ιστορία της, με τον ιό να εξαπλώνεται κυρίως μέσω μεταναστευτικών άγριων πτηνών.
Την ίδια στιγμή, η Ελλάδα, βρίσκεται σε γεωγραφικό «σταυροδρόμι» και αντιμετωπίζει αυξημένο κίνδυνο εισόδου του ιού μέσω αυτών των πτηνών, σύμφωνα με τους ειδικούς.
Μία μετάλλαξη «απόσταση» από … μια νέα πανδημία
Ο ιός H5N1 είναι γνωστός για την ικανότητά του να υφίσταται μεταλλάξεις, γεγονός που μπορεί να οδηγήσει σε αυξημένη μεταδοτικότητα και σοβαρότητα της νόσου.
Ιδιαίτερη ανησυχία προκαλεί η πιθανότητα ανασυνδυασμού του γενετικού υλικού του ιού με άλλους ιούς γρίπης, κάτι που θα μπορούσε να δημιουργήσει έναν νέο, πιο επικίνδυνο ιό για τον άνθρωπο. Σημειώνεται ότι τα τελευταία χρόνια ο ιός έχει προσβάλει αυξανόμενο αριθμό ειδών θηλαστικών, γεγονός που υποδηλώνει προσαρμογή του και ενδεχόμενη ευκολότερη μετάδοση στον άνθρωπο.
Όσο περισσότερο εξαπλώνεται ο ιός, ιδιαίτερα μεταξύ των θηλαστικών, υποστηρίζουν οι επιδημιολόγοι, τόσο περισσότερες ευκαιρίες έχει να εξελιχθεί με τρόπους που τον καθιστούν πιο ικανό να εξαπλωθεί σε και μεταξύ των ανθρώπων.
Αυτό αναφέρεται σε μια νέα ιδιαίτερα ανησυχητική μελέτη που δημοσιεύθηκε στις 5 Δεκεμβρίου στο Science.
Η έρευνα αποκάλυψε συγκεκριμένα, ότι η εκδοχή του ιού που κυκλοφορεί στις γαλακτοπαραγωγικές αγελάδες απέχει μία μόνο μετάλλαξη από το να μπορεί να συνδεθεί πιο εύκολα με τους ανθρώπινους υποδοχείς, κάτι που εάν συμβεί θα έχει ανυπολόγιστες συνέπειες.
Αυτές οι αποκαλύψεις έχουν βάλει τον H5N1 στο επιστημονικό μικροσκόπιο, καθώς είναι εύκολο -όπως λένε οι ερευνητές- να μετατραπεί στην επόμενη πανδημία.
Προτρέπουν μάλιστα τις υγειονομικές υπηρεσίες όλων των χωρών να ενισχύσουν τις προσπάθειες επιτήρησης και να προετοιμαστούν καλύτερα στην πιθανότητα ο ιός να αποκτήσει την ικανότητα να εξαπλωθεί από άτομο σε άτομο.
Τα πρώτα ανθρώπινα κρούσματα σε ΗΠΑ
Η γρίπη των πτηνών έχει καταγραφεί σε αρκετές περιοχές του κόσμου. Από το 2003, η Ασία μετρά περισσότερα από 850 ανθρώπινα κρούσματα H5N1, εκ των οποίων πάνω από τα μισά ήταν θανατηφόρα.
Από τα τέλη Μαρτίου, η επιδημία H5N1 έχει επηρεάσει τουλάχιστον 875 κοπάδια γαλακτοπαραγωγικών αγελάδων σε 16 πολιτείες στις ΗΠΑ, σύμφωνα με το CDC.
Φέτος ήταν η πρώτη φορά που εντοπίστηκαν ιοί της γρίπης των πτηνών σε αγελάδες. Όσον αφορά τις ανθρώπινες μολύνσεις, 64 έχουν επιβεβαιωθεί στις ΗΠΑ από τον Απρίλιο, κυρίως μεταξύ ατόμων που εργάζονται σε φάρμες με βοοειδή και πουλερικά. Οι περισσότεροι ασθενείς – επιβεβαιωμένα κρούσματα έχουν αναφέρει ήπια συμπτώματα .
Τους τελευταίους μήνες, δείγματα του ιού έχουν εντοπιστεί και στα αστικά λύματα, υποδεικνύοντας ότι η εξάπλωση του ιού είναι πολύ μεγαλύτερη από ό,τι υποδηλώνουν οι επίσημοι αριθμοί. Στο περίπου 19% των πόλεων που ελέγχθηκαν σε 10 πολιτείες, ως μέρος του Εθνικού Συστήματος Εποπτείας Λυμάτων του CDC, έχουν εντοπιστεί θετικά δείγματα από τις αρχές Δεκεμβρίου έως σήμερα.
Τα περισσότερα βρέθηκαν σε περιοχές όπου υπάρχουν γαλακτοκομεία και πτηνοτροφεία, αλλά υπήρξαν και περιπτώσεις όπου εμφανίστηκαν θετικά δείγματα σε περιοχές χωρίς φάρμες.
Μία άλλη παράμετρος, ωστόσο, που κρούει τον κώδωνα του κινδύνου μεταξύ των ειδικών, είναι πως σε αρκετές ανθρώπινες περιπτώσεις δεν υπάρχει επιβεβαιωμένη πηγή μόλυνσης. Τον Σεπτέμβριο, το CDC επιβεβαίωσε ένα κρούσμα σε κάτοικο του Μιζούρι που δεν είχε καμία γνωστή επαγγελματική έκθεση σε μολυσμένα ζώα, ενώ δύο μήνες αργότερα, ένα παιδί στην Καλιφόρνια αρρώστησε με H5N1 χωρίς αρχική επιβεβαιωμένη πηγή μόλυνσης.
Στις 18 Δεκεμβρίου, το CDC ανακοίνωσε ότι ένας ασθενής στη Λουιζιάνα νοσηλεύτηκε με σοβαρή λοίμωξη από τη γρίπη των πτηνών.
Τα κρούσματα στην Ευρώπη
Στην Ευρώπη, και συγκεκριμένα στην Ισπανία τον Σεπτέμβριο & Οκτώβριο 2022, καταγράφηκαν δύο ασυμπτωματικά ανθρώπινα κρούσματα H5N1 σε εργαζόμενους πτηνοτροφείου, στο οποίο υπήρχε εξάπλωση H5N1 στα πουλερικά.
Στην Αγγλία, το πρώτο ανθρώπινο κρούσμα H5N1 καταγράφηκε τον Ιανουάριο του 2022 σε άτομο που διατηρούσε μεγάλο αριθμό οικόσιτων πτηνών. Στο κρούσμα παρατηρήθηκε μόνο επιπεφυκίτιδα (φλεγμονή στα μάτια). Τον Μάιο του 2023, εντοπίστηκαν δύο ασυμπτωματικά κρούσματα σε εργαζόμενους σε προσβεβλημένη με H5N1 πτηνοτροφική μονάδα.
Ωστόσο τα κρούσματα στις αγελάδες δεν εμπνέουν ανησυχία, καθώς η θερμική επεξεργασία καθιστά ασφαλή την κατανάλωση των γαλακτοκομικών προϊόντων.
Σε κατάσταση συναγερμού η Ελλάδα
Η Ελλάδα μετρά, επίσης, κρούσματα γρίπης των πτηνών σε άγρια πτηνά και πτηνοτροφικές εγκαταστάσεις. Τα τελευταία περιστατικά εντοπίστηκαν τον Μάρτιο του 2022 σε αργυροπελεκάνους (Pelecanus crispus) και κύκνους (Cygnus cygnus) στις περιφερειακές ενότητες Φλώρινας, Κοζάνης, Καστοριάς, Ιωαννίνων, Θεσσαλονίκης και Σερρών.
Λόγω γεωγραφικής θέσης, η πιθανότητα εισόδου του ιού μέσω μεταναστευτικών πτηνών παραμένει υψηλή, ενώ οι ελληνικές αρχές δεν αποκλείουν την εμφάνιση εστιών σε πτηνοτροφικές μονάδες από εισαγόμενα μολυσμένα πτηνά.
Η Ελλάδα θωρακίζεται από τη γρίπη των πτηνών
Ο Εθνικός Οργανισμός Δημόσιας Υγείας (ΕΟΔΥ) έχει αναπτύξει επιχειρησιακό σχέδιο για την αντιμετώπιση πιθανών περιστατικών γρίπης των πτηνών.
Σύμφωνα με τον πρόεδρο του ΕΟΔΥ, Χρήστο Χατζηχριστοδούλου, το σχέδιο περιλαμβάνει μέτρα πρόληψης για επαγγελματικές ομάδες υψηλού κινδύνου, αυξημένη επιτήρηση στις μονάδες υγείας για ύποπτα περιστατικά, εργαστηριακή ετοιμότητα για την ανίχνευση του ιού, καθώς και πρωτόκολλα παρακολούθησης στενών επαφών που εκτέθηκαν σε κρούσματα.
Πιο συγκεκριμένα ο ΕΟΔΥ, σε συνεργασία με τις κτηνιατρικές αρχές και τα συναρμόδια υπουργεία, εφαρμόζει μια σειρά από μέτρα για τη διαχείριση μιας πιθανής απειλής:
Βιοασφάλεια σε πτηνοτροφικές μονάδες και αυστηρή εφαρμογή πρωτοκόλλων υγιεινής και ελέγχων.
Παρακολούθηση της άγριας πανίδας και εντατικοποίηση των ελέγχων σε μεταναστευτικά πτηνά.
Ενημέρωση, ευαισθητοποίηση και εκπαίδευση εργαζομένων στις πτηνοτροφικές μονάδες για την πρόληψη και έγκαιρη αναγνώριση ύποπτων περιστατικών.
Ετοιμότητα υγειονομικού συστήματος και σχεδιασμός για την ταχεία απόκριση σε περίπτωση ανίχνευσης ανθρώπινων κρουσμάτων.
Συνεργασία με διεθνείς οργανισμούς, με συνεχή ανταλλαγή πληροφοριών και δεδομένων με τον ΠΟΥ και το ECDC.
Επιπλέον, η Ελλάδα έχει διασφαλίσει ποσότητες εμβολίων που παρέχουν προστασία από συγκεκριμένους υπότυπους της γρίπης των πτηνών, τα οποία μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την προστασία εργαζομένων σε πτηνοτροφικές μονάδες και άλλων επαγγελματικών ομάδων με αυξημένο κίνδυνο έκθεσης.
Η απόφαση για τη χρήση αυτών των εμβολίων λαμβάνεται σε εθνικό επίπεδο, μετά από προσεκτική αξιολόγηση της επιδημιολογικής κατάστασης.
Ο κίνδυνος δεν πρέπει να υποτιμηθεί
Με τα μαθήματα της πανδημίας του κορονοϊού να είναι ακόμη «νωπά» στην μνήμη όλων, η Ευρωπαϊκή Ένωση, αναγνωρίζει τον αυξανόμενο κίνδυνο νέων εστιών γρίπης των πτηνών και παρατείνει τα μέτρα πρόληψης, έως τον Σεπτέμβριο του 2025.
Αυτά τα μέτρα περιλαμβάνουν αυστηρούς ελέγχους και κατευθυντήριες γραμμές για την πρόληψη και τον έλεγχο της νόσου σε όλα τα κράτη-μέλη.
Η πιθανότητα μιας νέας πανδημίας δεν είναι απλά ένα σενάριο φαντασίας. Ο ιός της γρίπης των πτηνών, αν και μέχρι στιγμής περιορισμένος, έχει δείξει το καταστροφικό του δυναμικό. Γι’ αυτό και οι επιστήμονες στην Ελλάδα λένε πως θα πρέπει μαζί με τον υπόλοιπο κόσμο, να βρισκόμαστε σε διαρκή επιφυλακή, ώστε να αποτρέψουμε μια υγειονομική κρίση με απρόβλεπτες συνέπειες.
Της Γιάννας Σουλάκη / Πηγή: iatropedia.gr
