Γιορτάζει την Παρασκευή 23 Αυγούστου η ιστορική Ιερά Μονή Παναγίας Κρεμαστής στο Λάνθι του Δήμου Πύργου.
Η Ιερά Μονή Παναγίας Κρεμαστής είναι γυναικείο ορθόδοξο ελληνικό μοναστήρι, το οποίο βρίσκεται στην τοπική κοινότητα Λανθίου της Περιφερειακής Ενότητας Ηλείας. Είναι αφιερωμένο στην Κοίμηση της Θεοτόκου και υπάγεται στην Ιερά Μητρόπολη Ηλείας της Εκκλησίας της Ελλάδος.
Η γεωγραφική θέση
Η μονή βρίσκεται σε απόσταση 15 χιλιομέτρων βόρειοανατολικά της πόλης του Πύργου και σε υψόμετρο 207 μέτρων.
Η παράδοση και η ονομασία
Η παράδοση αναφέρει πως περίπου τον 17ο αιώνα, ντόπιοι βοσκοί έβλεπαν κατά την διάρκεια της νύχτας ένα χαρακτηριστικό φως μία «λάμψη», να βγαίνει από ένα συγκεκριμένο σημείο του βουνού. Η λάμψη μάλιστα ήταν τόσο δυνατή που διακρινόταν ακόμα και την διάρκεια της ημέρας πάντοτε ακίνητη και σταθερή.
Για τον λόγο αυτό θέλησαν να εξερευνήσουν το συγκεκριμένο σημείο που εκείνη την εποχή ήταν απόκρημνο και δυσπρόσιτο εξαιτίας της απότομης πλαγιάς του βουνού. Αναγκάστηκαν έτσι να κατεβάσουν στο βουνό κάποιον δεμένο με σχοινιά και η ανακάλυψή του ήταν η εικόνα της Παναγία; αιωρούμενη μέσα σ’ ένα σπηλαίο. Αποφασίσθηκε έτσι η προσεκτική μεταφορά της εικόνας σε τόπο ασφαλή και κατάλληλο για την ανέγερση ναού προς τιμήν της (ίσως κοντά στον παρακείμενο οικισμό των βοσκών). Σύντομα η ανέγερση ναού ξεκίνησε όμως η θέληση της Θεοτόκου ήταν διαφορετική. Η εικόνα εξαφανίστηκε ξαφνικά σε μια νύχτα γεμίζοντας με λύπη τους κατοίκους. Η Παναγία όμως έδωσε ξανά το σημάδι της αφού εμφανίστηκε ξανά στο σπηλαίο με την χαρακτηριστική λάμψη. Οι κάτοικοι ξεκίνησαν πάλι για το σπηλαίο, αυτή την φορά όμως κατέβηκαν περισσότεροι, αντικρίζοντας για μία ακόμα φορά την εικόνα να αιωρείται. Τότε ο ιερέας της περιοχής θεώρησε πως αυτό είναι σημάδι της Παναγίας για τον τόπο που εκείνη έχει επιλέξει για να γίνει ο ναός της και για να την τιμούν. Έτσι ξεκίνησαν και οι πρώτες προσπάθειες διαμόρφωσης του σπηλαίου σε τόπο κατάλληλο για προσκύνηση καθώς και κάποιου ασφαλούς μονοπατιού που θα οδηγούσε στο σπήλαιο. Όταν το σπήλαιο ολοκληρώθηκε τελέσθηκε η Θεία Λειτουργία ενώπιον της ιερής εικόνας και από τότε το σημείο αποτελεί τόπο προσκύνησης έως και τις μέρες μας. [1]
Το γεγονός του ότι η παράδοση αναφέρει πως η εικόνα βρέθηκε δύο φορές να αιωρείται δικαιολογεί και την ονομασία τόσο της ίδιας της εικόνας όσο και της μονής ως “Κρεμαστή”.
Η εικόνα της μονής απεικόνιζε την Θεοτόκο Βρεφοκρατούσα έργο που αποδίδεται στον Ευαγγελιστή Λουκά.[εκκρεμεί παραπομπή]
Η παράδοση επίσης αναφέρει ότι στον χώρο ίσως λειτούργησε και Κρυφό Σχολειό. [2]
Ίδρυση και ιστορικά στοιχεία
Σύμφωνα με την αναφορά του μακαριστού μητροπολίτη Ηλείας κυρού Αντωνίου (1922-1945), ο πρώτος ναός χτίσθηκε το 1601 από τους ντόπιους κατοίκους.[3]
Ως μονή όμως πρέπει να θεωρηθεί πως άρχισε να διαμορφώνεται, αρχικά ως ανδρική, λίγο πριν το 1700 αν στηριχθεί κανείς στο σχετικό Φιρμάνι του Μουσταφά Β’ (1695-1703) στο οποίο αναφέρονται και οι εκτάσεις της τότε μόνης. Η μονή γνώρισε μεγάλη ανάπτυξη στα 30 χρόνια που η Πελοπόννησος ήταν στην κυριαρχία των Βενετών (1685-1715).[4]
Έτσι στα χρόνια της Ενετοκρατίας η μονή άρχισε να παίρνει την πρώτης της μορφή. Έως τότε τίποτα άλλο πέρα από το σπήλαιο που είχε διαμορφωθεί σε ναό δεν συναντούσε κανείς στον χώρο της μονής. Οι Βενετοί έδωσαν στον ιερομόναχο Βενιαμίν Κλοκώνη την άδεια να ιδρύσει μονή μεταξύ του 1690 με 1692.[5]
Λόγω της δυσπρόσιτης τοποθεσίας της, κατά την διάρκεια της Τουρκοκρατίας και της Επανάστασης του 1821 ήταν τόπος συνάντησης Ηλείων οπλαρχηγών και καταφύγιο των κατοίκων της περιοχής κατά την επιδρομή του Ιμπραήμ στην περιοχή τον Νοέμβριο του 1825.
Η διάλυση
Τον Οκτώβριο του 1834 ο νομάρχης Αχαϊας και Ηλείας κ. Γλαράκης έκανε αναφορά στην Βασιλική Γραμματεία των Εκκλησιαστικών πως ο ηγούμενος της μονής δεν ανέφερε τον ακριβή αριθμό των μοναχών της μονής –ίσως από καχυποψία-. Την εποχή εκείνη προβλεπόταν ο κατώτερος αριθμός μοναχών να είναι έξι ώστε να αποφευχθεί η διάλυση της εκάστοτε μονής. Έπειτα από την άρνηση όμως του ηγουμένου να αποκαλύψει τον πραγματικό αριθμό η μονή βρέθηκε σε δύσκολη θέση.
Στις 18 Φεβρουαρίου 1835 η μονή διαλύθηκε με Βασιλικό Διάταγμα. Οι προσπάθειες των κατοίκων αλλά και των κρατικών και εκκλησιαστικών αρχόντων της περιοχής δεν σταμάτησαν ποτέ. Με συνεχείς επιστολές τόσο οι πολίτες αλλά ακόμη και οι μοναχοί της μονής απέδιδαν την ευθύνη στον ηγούμενο ο οποίος δήλωσε μη πραγματικό αριθμό φοβούμενος τυχόν επιστράτευση των μοναχών σύμφωνα με όσα λέγονταν εκείνη την εποχή.
Όλες οι προσπάθειες απέδωσαν καρπούς δύο χρόνια μετά. Τον Απρίλιο του 1837 ο γραμματέας επί των Εκκλησιαστικών, Πολυζωίδης, έδωσε την σχετική άδεια με την οποία οι μοναχοί μπορούσαν να επιστρέψουν και να παραμείνουν στην μονή εφόσον η άδεια προσέδιδε και καθεστώς διατήρησης της μονής.[
Η μονή ως μετόχι της Ιεράς Μονής Σκαφιδιάς
Με Βασιλικό διάταγμα της 6ης Μαρτίου 1880 η Ιερά Μονή Σκαφιδιάς αναλαμβάνει εξ’ ολοκλήρου την διοίκηση της μονής. Θεωρήθηκε από πολλούς ως πιθανή αιτία η λειψανδρία που μάστιζε τα τελευταία χρόνια την μονή εξαιτίας τόσο των θανάτων ορισμένων “πατέρων” όσο και της “αργίας” που τέθηκαν ορισμένοι άλλοι έπειτα από κάποιες κτηματικές διαφορές των προηγουμένων ετών που αφορούσαν τα περιουσιακά στοιχεία της μονής. Διοικητικά η μονή υπαγόταν στην μονή Σκαφιδιάς και οι “πατέρες” που παρέμεναν στην μονή δεν είχαν κανένα διοικητικό προνόμιο για αυτό και όπως φαίνεται στον παρακάτω κατάλογο υπέγραφαν ως Διαχειριστές, Διευθυντές κτλ.
Στα επόμενα χρόνια η μονή άρχισε και πάλι να αποκτά το παλιό της κύρος. Νέοι πατέρες προστέθηκαν στην αδελφότητα ενώ νέες χειροτονίες γίνονταν όλο και συχνότερα οδηγώντας έτσι στην από των πραγμάτων απόσπαση της μονής από την μονή Σκαφιδιάς τον Νοέμβριο του 1892. Νομικά για το κράτος η απόσπαση έγινε με το Βασιλικό Διάταγμα υπ’ αριθμόν 259 της 30ης Αυγούστου 1912. Για αυτό τον λόγο άλλοι αναφέρουν πως η μονή ήταν μετόχι μόνο δώδεκα έτη ενώ άλλοι τριάντα δύο.
Όσα έτη η μονή υπαγόταν ως μετόχι στην μονή Σκαφιδιάς οι προσπάθειες των τοπικών αρχόντων αλλά και της εκκλησιαστικής αρχής του τόπου δεν σταμάτησαν ποτέ. Αποτέλεσμα όλων αυτών ήταν η αναγνώριση της πλήρους αυτοτέλειας της μονής, μαζί με τα περιουσιακά της στοιχεία και τα εξαρτήματά της.[
Η μετατροπή σε γυναικεία
Η μονή μετά την ανεξαρτητοποίησή της από την μονή Σκαφιδιάς έδειχνε να έχει μια ομαλή και σταθερή ανάπτυξη η οποία όμως δεν διήρκησε αρκετά. Γεγονότα διοικητικής φύσεως αλλά και οι θάνατοι των μοναχών έφεραν την μονή και πάλι σε δύσκολη θέση. Η κατάσταση μάλιστα ήταν τόσο δύσκολη ώστε η μονή έγινε και πάλι μετόχι της μονής Σκαφιδιάς το 1930 για ένα χρόνο.[8]
Ο μακαριστός μητροπολίτης Ηλείας Αντώνιος ξεκίνησε τις προσπάθειες μετατροπής της μονής σε γυναικεία τον Ιούλιο του 1932. Συγκεκριμένα με επιστολή προς την Ιερά Σύνοδο της Εκκλησίας της Ελλάδος ζήτησε την συγχώνευση των ανδρικών μονών Κρεμαστής και Σκαφιδιάς και την ανασύσταση της μονής Κρεμαστής ως γυναικείο μοναστήρι. Ανάλογη επιστολή στάλθηκε και προς την Διαρκή Ιερά Σύνοδο. Η Διαρκής Ιερά Σύνοδος ενέκρινε την ανασύσταση της μονής ως γυναικεία.
Τον Ιανουάριο του 1933 ο μητροπολίτης Αντώνιος προχώρησε στην ανασύσταση της μονής ενώ το σχετικό Προεδρικό Διάταγμα που αφορούσε στην ανασύσταση δημοσιεύθηκε την 12η Ιανουαρίου 1933 αν και είχε εκδοθεί την 26η Δεκεμβρίου 1932 (αριθμός φύλλου 12). Ως πρώτη ηγουμένη όρισε την μοναχή Φεβρωνία Κουτσουδάκη και ως σύμβουλό της, την μοναχή Σαλώμη. Και οι δύο μοναχές μεταφέρθηκαν από την Ιερά Μονή Φραγκοπηδήματος στην μονή Κρεμαστής.
