Εβαλε τη σφραγίδα του στην πρώτη διαμόρφωση του αρχαιολογικού χώρου και του οφείλουμε την εικόνα που έχουμε σήμερα για τα μνημεία της αρχαίας Ολυμπίας. Εκανε ξεκάθαρη τη μορφή του χώρου όπου χτυπούσε η καρδιά των Ολυμπιακών Αγώνων της αρχαιότητας, του Σταδίου, συλλαμβάνοντας και υλοποιώντας ένα από τα μεγαλύτερα έργα στον χώρο: την αποκατάσταση των πρανών του. Αρχιτέκτονας, ερευνητής της αρχιτεκτονικής και καλλιτέχνης, ο Αλφρεντ Μάλβιτς (1919-1986) επί τρεις δεκαετίες δεν άφησε ισχυρό το αποτύπωμά του μόνο στην αρχαία Ολυμπία (του οποίου ο αρχαιολογικός οδηγός παραμένει υποδειγματικός 53 χρόνια μετά τη συγγραφή του), αλλά και στο νεκροταφείο του Κεραμεικού, στον ναό του Επικούριου Απόλλωνα στις Βάσσες της Φιγαλείας και στο Καβείριο της Θήβας, μεταξύ άλλων, ενώ υπήρξε και ένα από τα κεντρικά πρόσωπα στην αναδιοργάνωση και την ανάπτυξη ερευνητικών προγραμμάτων στην Ελλάδα μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Ο Αλφρεντ Μάλβιτς στην Αρχαία Ολυμπία το 1965
Και τώρα μια σειρά από σχέδια, φωτογραφίες και ακουαρέλες που φέρουν την υπογραφή του εκτίθενται για πρώτη φορά με στόχο να συνθέσουν το πορτρέτο του και να συστήσουν στο ευρύ κοινό την πολύπλευρη προσωπικότητά του. Πίσω από τη διοργάνωση που πραγματοποιείται με αφορμή τη συμπλήρωση 150 ετών από την έναρξη των γερμανικών ανασκαφών στην αρχαία Ολυμπία βρίσκονται το Γερμανικό Αρχαιολογικό Ινστιτούτο της Αθήνας, του οποίου ο Μάλβιτς υπήρξε ο μακροβιότερος συνεργάτης στον τομέα της αρχιτεκτονικής έρευνας και διευθυντής των ερευνών στην Ολυμπία από το 1972 έως το 1984, και το Ινστιτούτο Γκαίτε.
«Το κεντρικό βάρος της έκθεσης δίνεται βεβαίως στο έργο του Μάλβιτς στην Ολυμπία, καθώς έθεσε τα θεμέλια για την εικόνα που αντικρίζει ο επισκέπτης σήμερα στον αρχαιολογικό χώρο», λέει στα «ΝΕΑ» η διευθύντρια του ΓΑΙ Κάτια Σπορν. «Αναδεικνύεται, ωστόσο, και η συμβολή του σε λιγότερο γνωστές πτυχές της μελέτης της αρχαίας ελληνικής αρχιτεκτονικής, ενώ τα ελεύθερα σχέδιά του φιλοτεχνήθηκαν κατά τη διάρκεια των διακοπών του και απεικονίζουν τοπία και χωριά της Ελλάδας (σ.σ.: από την Κέρκυρα ως την Αμοργό και από την Υδρα έως τη Λέσβο). Αυτό που τον έκανε να ξεχωρίζει ήταν η ειλικρινής αγάπη του για τον αρχαίο κόσμο, παρά το γεγονός ότι όταν έφτασε στην Ελλάδα δεν είχε καμία ειδική εκπαίδευση στην αρχαία αρχιτεκτονική. Με πάθος να μάθει και να προσφέρει, κατόρθωσε στη διάρκεια τριών δεκαετιών να αφήσει αδιάψευστο ίχνος στην ελληνική αρχαιολογία», συνεχίζει η Κ. Σπορν που συνεπιμελείται την έκθεση με τον μεγαλύτερο από τους τρεις γιους του Αλφρεντ Μάλβιτς, τον 74χρονο αρχιτέκτονα και γλύπτη Ντέτλεφ. Είναι εκείνος που συγκέντρωσε ακουαρέλες, σχέδια και φωτογραφίες από την οικογένειά του και τα παρέδωσε στο αρχείο του ΓΑΙ.
Παιδικές αναμνήσεις
«Χαίρομαι που μέσα από αυτό το ταξίδι συνάντησα όλα όσα είχα ακούσει αλλά δεν είχα ζήσει, είτε επειδή ήμουν πολύ μικρός για να τα κατανοήσω, είτε επειδή μετά την επιστροφή μου στη Γερμανία το 1970 δεν ήμουν πια παρών. Σήμερα, ύστερα από μακρά προετοιμασία, πλησιάζουμε στα εγκαίνια και ανυπομονώ να δω την ανταπόκριση του κοινού – ελπίζω να συναντήσω παλιούς φίλους που έχω χάσει», λέει στα «ΝΕΑ» και παραδέχεται πως το γεγονός ότι μεγάλωσε μέσα σε ανασκαφές και αρχαιολογικούς χώρους τον επηρέασε βαθιά. «Δεν με ενοχλούν τα χρησιμοποιημένα ή σπασμένα πράγματα, αντίθετα με συγκινεί η πατίνα του χρόνου. Λατρεύω τα ερείπια, είτε πρόκειται για ελληνικούς ναούς είτε για σύγχρονα μπετονένια κατάλοιπα. Ως παιδί είχα πάντα τα μάτια στραμμένα στο έδαφος, ενθουσιαζόμουν όταν έβρισκα αχινούς, σουπιές, κοχύλια και σαλιγκάρια», αφηγείται. Και επί τη ευκαιρία μοιράζεται μαζί μας τις παιδικές αναμνήσεις του από την αρχαία Ολυμπία. «Θυμάμαι μια φωτογραφία μου με σφεντόνα, να προσπαθώ να πετύχω βατράχια στο υπόγειο του νέου μουσείου, που τότε είχε πλημμυρίσει με νερό. Συχνά ανέβαινα στον Κρόνιο Λόφο και περπατούσα δίπλα στον Αλφειό, βρίσκοντας ψοφίμια γεμάτα σκουλήκια και κάθε λογής “θησαυρούς”. Και δεν ξεχνώ τους Ελληνες που ήταν εξαιρετικά φιλικοί και φιλόξενοι, παρότι όταν φτάσαμε στην Ελλάδα το 1954, μόλις είχε συμπληρωθεί μία δεκαετία από την αποχώρηση των γερμανικών στρατευμάτων το 1944».
Αν μπορούσε σήμερα να κάνει μια ερώτηση στον πατέρα του σχετικά με την αρχαία Ολυμπία, ποια θα ήταν; «Θα τον ρωτούσα ποιο ποσοστό φαντασίας και ποιο ερευνητικά τεκμηριωμένης γνώσης κρύβονται πίσω από την ανασύνθεση ενός μνημείου με τόσο σύνθετη ιστορία, όπως το εργαστήριο του Φειδία που μετατράπηκε σε βυζαντινή εκκλησία».
