Το έργο της χαρτογράφησης των σκέψεων και συμπεριφορών που αποκαλύπτουν ότι νιώθουμε κολλημένοι και περισσότερο δυστυχισμένοι από όσο θέλουμε να παραδεχθούμε, ανέλαβε ο δρ Evan Parks κλινικός ψυχολόγος και καθηγητής στο Πολιτειακό Πανεπιστήμιο του Μίσιγκαν σε άρθρο του στο psychology today.
Παρότι μας είναι σχετικά εύκολο να αντιληφθούμε ότι κάποιος από το εργασιακό ή φιλικό μας περιβάλλον βυθίζεται στην κατάθλιψη και έχει χάσει την ισορροπία στη ζωή του, συνήθως μας είναι πολύ δύσκολο να το αντιληφθούμε όταν αυτό συμβαίνει σε εμάς τους ίδιους.
Τα στερεότυπα που συχνά κυριαρχούν αναφορικά με το πώς μοιάζει ένας άνθρωπος που πολεμά με την κατάθλιψη επίσης δεν βοηθούν. Μπορεί ένας καταθλιπτικός άνθρωπος να φαίνεται λυπημένος και να έχει αποσυρθεί από τη ζωή, αλλά μπορεί να είναι και ο σκληρά εργαζόμενος συνάδελφός σας, η δασκάλα στο σχολείο του παιδιού ή ο ταμίας του σούπερ μάρκετ που ψωνίζετε και τίποτα στη συμπεριφορά του να μην αφήνει να φανεί τι περνάει από το μυαλό του και πόσο εγκλωβισμένος νιώθει.
Στο σημείο αυτό ενδιαφέρον προκαλεί η παρατήρηση του δρ Parks από τους δικούς του ασθενείς ότι ακόμη και όταν κάποιος έχει αξιολογηθεί από τον ειδικό και έχει συγκεντρώσει υψηλό «σκορ» όσον αφορά τα συμπτώματα κατάθλιψης, σε περίπτωση που ερωτηθεί εάν πιστεύει ότι έχει κατάθλιψη, σχεδόν πάντα θα δώσει αρνητική απάντηση. Με άλλα λόγια είμαστε πολύ καλοί στην τέχνη της εξαπάτησης του ίδιου του εαυτού μας. Συνεχίζουμε ή προσπαθούμε να συνεχίζουμε σαν να μην συμβαίνει τίποτα διαφορετικό στη ζωή μας.
Και όμως υπάρχουν ορισμένα σημάδια, κάποιες σκέψεις που αποκαλύπτουν ότι δεν πάνε όλα πρίμα όπως θα θέλαμε να πιστεύουμε για τον εαυτό μας. Ότι είμαστε εκγλωβισμένοι στην απελπισία και την απόγνωση, αλλά επιμένουμε να στρουθοκαμηλίζουμε γι’ αυτό.
Πλήρης αποσύνδεση
Στο κενό
Υπάρχει ένα χάσμα ανάμεσα σε αυτό που επιθυμείτε και αυτό που έχετε, ανάμεσα στο ποιος είστε και ποιος θέλετε να είστε. Αν και αυτό το είδος χάσματος δεν είναι απαραίτητα κακό, τουναντίον μπορεί να είναι και κίνητρο για αλλαγή και ανάπτυξη, εντούτοις μπορεί να είναι και απίστευτα αγχωτικό, επιτείνοντας την απελπισία και την απαισιοδοξία για την ίδια τη ζωή.
Φορτίζετε τις αρνητικές σκέψεις
Καθώς είστε σε κατάσταση πίεσης και προσπαθείτε να εξηγήσετε τι σας συμβαίνει και για ποιο λόγο, τείνετε να επιλέγετε όλες τις αρνητικές και απαισιόδοξα φορτισμένες εξηγήσεις που θα μπορούσε να σκεφτεί το μυαλό σας και να τις αξιολογείτε ως τις μοναδικές διαθέσιμες εξηγήσεις. Κατά κάποιο τρόπο ενεργοποιείτε την «αυτοφόρτιση» αρνητισμού και δυστυχίας και συνεχίζετε ανελέητα τον τρόπο σκέψης που την πυροδοτεί.
Καταστροφικές συμπεριφορές
Προκειμένου να ξεφύγετε από τις μαύρες σκέψεις και να ελέγξετε την κακή σας διάθεση καταφεύγετε σε ορισμένες στερεοτυπικές συμπεριφορές με σκοπό να σας αποσπάσουν από αυτές, από τα ψώνια και τον τζόγο μέχρι την κατάχρηση φαγητού, αλκοόλ, φαρμάκων ή καπνού, ενώ στο χειρότερο σενάριο προσπαθείτε να βλάψετε τον εαυτό σας.
Κύκλος απελπισίας
Εγκλωβίζεστε σε ένα φαύλο κύκλο όπου η πρόσκαιρη ανακούφιση της δυστυχίας σας με τα παραπάνω μέσα αναπόφευκτα τελειώνει αφήνοντάς σας στην ίδια ή σε χειρότερη ψυχολογική κατάσταση και με μερικά επιπλέον προβλήματα λόγω των καταχρήσεων που προηγήθηκαν και οι οποίες μακροπρόθεσμα επιδεινώνουν την ποιότητα της ζωής σας.
Σκέψεις – παγίδα
Είστε πεπεισμένοι ότι για να προχωρήσετε μπροστά πρέπει να απαλλαγείτε από τη δυστυχία σας, να αντικαταστήσετε τις μαύρες σκέψεις με τις «ορθές» θετικές. Υποθέτετε ότι η «φυσιολογική» ανθρώπινη κατάσταση είναι η ευτυχία και σίγουρα κάπου σφάλετε και φταίτε που δεν είστε ευτυχισμένοι. Και κάπως έτσι ο τρόπος σκέψης σας εγκλωβίζει σε ένα φαύλο κύκλο που προοδευτικά επιδεινώνει την κατάσταση.
Σας φαίνονται οικείες οι παραπάνω σκέψεις; Νιώθετε να ξυπνάτε κάθε μέρα με τη σκέψη ότι η αυτή μέρα θα είναι τόσο δύσκολη όσο η χθεσινή και ότι η αυριανή δεν θα διαφέρει; Τότε μάλλον είστε εγκλωβισμένοι σε ένα φαύλο κύκλο θλίψης και χρειάζεται να απελευθερωθείτε. Δεν είστε οι μόνοι. Όλοι μας πέφτουμε κατά διαστήματα στον φαύλο κύκλο των ζοφερών σκέψεων. Υπάρχουν όμως τρόποι να απεγκλωβιστούμε.
Τα βήματα της αλλαγής
Το πρώτο βήμα για τον δρ Parks μπορεί να μας φαίνεται πολύ απλό και σίγουρα κάπου το έχουμε ξανακούσει ή ξαναδιαβάσει, είναι όμως αληθινό και αποτελεσματικό: είναι σημαντικό να συμπονάμε τον ίδιο μας τον εαυτό. Το μυαλό μας είναι έξοχο στο αυτομαστίγωμα και σπανίως τόσο καλό στη συμπόνια ή στην αναγνώριση των θετικών μας στοιχείων.
Το δεύτερο βήμα απαιτεί να αξιολογήσετε με ειλικρίνεια πόσο ωφέλιμες είναι για την εξέλιξή σας οι ζοφερές σας σκέψεις. Μήπως σας κοστίζουν πολύ περισσότερο από όσο αντέχετε;
Μην προσπαθείτε να ελέγξετε τη δυσφορία και την στεναχώρια σας. Να τις αλλάξετε ως δια μαγείας. Αυτό δεν είναι εφικτό. Αποδεχθείτε την κατάστασή σας και επιχειρήστε μικρά βήματα προς την κατεύθυνση που επιθυμείτε. Αυτή η προσέγγιση θα σας βοηθήσει.
Να θυμάστε ότι δεν σας ορίζουν οι σκέψεις σας. Δεν χρειάζεται να σας ελέγχουν οι ζοφερές φωνές του μυαλού σας. Εσείς γράφετε την ιστορία της ζωής σας, και σε αυτή την ιστορία είστε ο πρωταγωνιστής και όχι το θύμα.
