Στη σκιά εκατοντάδων πειθαρχικών, διώξεων, καθαιρέσεων και απειλών για απόλυση, η παραίτηση εκπαιδευτικών –ιδίως νεοδιορισμένων και αναπληρωτών– δεν είναι απλώς μια ατομική επιλογή. Είναι μια κραυγή μέσα από τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν. Μια ηχηρή διάγνωση ενός εκπαιδευτικού συστήματος που δυσκολεύεται να προσφέρει όχι μόνο σταθερότητα και επαγγελματική προοπτική, αλλά ακόμα και τα στοιχειώδη: αξιοπρεπή διαβίωση και επαρκή στήριξη.
Το γεγονός ότι εκατοντάδες αναπληρωτές δεν εμφανίζονται ή παραιτούνται, μολονότι «τιμωρούνται» πειθαρχικά με την ποινή της μη δυνατότητας πρόσληψης για δύο έτη, αναδεικνύει και το τεράστιο αδιέξοδο που έχει δημιουργηθεί.
Σύμφωνα με επίσημα στοιχεία:
- Κατά το τρέχον σχολικό έτος 2024-2025, περισσότεροι από 1.500 αναπληρωτές υπέβαλαν παραίτηση από τη θέση τους μέχρι τώρα.
- Κατά το σχολικό έτος 2023-2024, περισσότεροι από 1.000 αναπληρωτές υπέβαλαν παραίτηση από τη θέση τους εντός του έτους.
- Το 2022-2023, οι παραιτήσεις κυμάνθηκαν περίπου στις 700, αριθμός ήδη αυξημένος σε σχέση με τα προηγούμενα έτη.
Ορισμένες Διευθύνσεις Εκπαίδευσης κατέγραψαν αύξηση έως και 100% σε σχέση με προηγούμενες χρονιές.
Οι αριθμοί πίσω από την απόφαση
Ενας νεοδιορισμένος εκπαιδευτικός, με τετραετές πτυχίο ανώτατης εκπαίδευσης και συνήθως επιπλέον προσόντα (μεταπτυχιακά, πιστοποιήσεις, εμπειρία), λαμβάνει καθαρά λιγότερα από 850 ευρώ τον μήνα. Αν τοποθετηθεί σε τουριστικές περιοχές όπως οι Κυκλάδες ή σε απομακρυσμένα νησιά και ορεινά χωριά, μπορεί να πληρώνει 400-600 ευρώ για ενοίκιο – αν βρει σπίτι. Το κόστος ζωής, δε, σε αυτές τις περιοχές δεν ακολουθεί τις αποδοχές του Δημοσίου αλλά τον τουριστικό πληθωρισμό: αυξημένες τιμές στα τρόφιμα, τις μεταφορές, ακόμα και στο νερό.
Είναι χαρακτηριστικό ότι, σε αρκετές περιπτώσεις, οι ίδιοι οι δήμοι ή οι κάτοικοι οργανώνονται για να προσφέρουν φιλοξενία σε δασκάλους και καθηγητές – όχι ως ένδειξη μεγαλοψυχίας, αλλά ως απελπισμένη προσπάθεια να μη μείνουν χωρίς εκπαιδευτικούς.
Μόνιμος διορισμός: μύθος ή παρηγοριά;
Η ένταξη στους πίνακες των εκπαιδευτικών ή ακόμα και ο «πολυπόθητος» μόνιμος διορισμός δεν φαίνεται να αντισταθμίζει τις συνθήκες που οδηγούν πολλούς στην παραίτηση. Τοποθετήσεις σε περιοχές χωρίς καν βασικές υποδομές, συνεχείς μετακινήσεις, έλλειψη παιδαγωγικής και διοικητικής στήριξης, αίσθημα προσωρινότητας και, κυρίως, το αίσθημα ότι «το κράτος δεν σε θέλει πραγματικά εκεί» επιδρούν διαβρωτικά.
Η μονιμότητα χωρίς πραγματική στήριξη είναι, για πολλούς, απλώς ένα λεκτικό συμβόλαιο. Η εκπαιδευτική πραγματικότητα διαψεύδει τη ρητορική της σταθερότητας. Ερευνα του Κέντρου Ανάπτυξης Εκπαιδευτικής Πολιτικής (ΚΑΝΕΠ) της ΓΣΕΕ το 2022 ανέδειξε ότι το 65% των αναπληρωτών εκπαιδευτικών αντιμετωπίζει σοβαρές οικονομικές δυσκολίες λόγω του υψηλού κόστους διαβίωσης σε απομακρυσμένες περιοχές. Μελέτη του Ινστιτούτου Εκπαιδευτικής Πολιτικής (ΙΕΠ) το 2023 έδειξε ότι το 70% των νεοδιορισμένων εκπαιδευτικών εκφράζει ανησυχία για την έλλειψη σταθερότητας και στήριξης στο επαγγελματικό τους περιβάλλον.
Ορατή η κόπωση, αθέατη η εγκατάλειψη
Η εγκατάλειψη της εκπαίδευσης δεν συμβαίνει μόνο μέσα από τις παραιτήσεις. Συμβαίνει σιωπηλά: όταν εκπαιδευτικοί δουλεύουν εξαντλημένοι, όταν συνυπάρχει η υπερκόπωση με το αίσθημα ματαιότητας, όταν οι πλέον ικανοί στρέφονται σε άλλους τομείς, καλύτερα αμειβόμενους και περισσότερο προβλέψιμους. Οι παραιτήσεις είναι απλώς η κορυφή του παγόβουνου – κάτω απ’ το νερό, κρύβεται η σταδιακή αποστράτευση ενός ολόκληρου επιστημονικού σώματος.
«Τοποθετήθηκα σε νησί χωρίς διαθέσιμη στέγη. Κοιμόμουν σε φουσκωτό στρώμα στο σχολείο για εβδομάδες» – νεοδιορισμένη φιλόλογος.
«Μετά από τρία χρόνια συνεχούς μετακίνησης και αβεβαιότητας, αποφάσισα να παραιτηθώ και να εργαστώ στον ιδιωτικό τομέα» – πρώην αναπληρωτής δάσκαλος.
«Η αδυναμία κάλυψης βασικών εξόδων διαβίωσης με οδήγησε στην απόφαση να εγκαταλείψω το επάγγελμα» – πρώην καθηγήτρια Φυσικής.
Σε μια εποχή που ο κόσμος της παιδείας έπρεπε να λογίζεται ως το τελευταίο οχυρό της συλλογικής ελπίδας, παρατηρούμε ένα φαινόμενο ανησυχητικά επίμονο και διαβρωτικό: τη μετατροπή των εκπαιδευτικών από φορείς παιδείας και κοινωνικής συνοχής σε αποδιοπομπαίους τράγους μιας κοινωνίας που αδυνατεί να διαχειριστεί τις αντιφάσεις της. Η στοχοποίησή τους –άλλοτε σιωπηρή, άλλοτε ηχηρή και θορυβώδης μέσω ΜΜΕ και διοικητικών μηχανισμών– δεν είναι απλώς ένα μεμονωμένο φαινόμενο. Είναι συστημικό σύμπτωμα μιας κρίσης εμπιστοσύνης: ανάμεσα στην κοινωνία και τους θεσμούς της, ανάμεσα στους πολίτες και το κράτος, ανάμεσα στα παιδιά και τους ενήλικες. Και μέσα σε αυτό το πολύπλοκο πλέγμα, ο δάσκαλος –που άλλοτε τον προσφωνούσαμε με σεβασμό «λειτουργό»– βρίσκεται μόνος, χωρίς επαρκή υποστήριξη, μα με υπέρμετρη ευθύνη.
Παιδεία χωρίς τους λειτουργούς της;
Ο εκπαιδευτικός ως «υβριδικός ήρωας» χωρίς προστασία. Καλείται να είναι παιδαγωγός, ψυχολόγος, διαμεσολαβητής, κοινωνικός λειτουργός, ακόμα και «γονιός». Του ανατίθενται ρόλοι πέρα από τις αρμοδιότητές του, χωρίς την ανάλογη εκπαίδευση ή θεσμική προστασία.
Ομως, κάθε φορά που κάτι πάει στραβά, εκείνος φταίει. Οχι γιατί έκανε λάθος, αλλά γιατί… ήταν εκεί. Η στοχοποίηση των εκπαιδευτικών δεν είναι μεμονωμένο φαινόμενο. Είναι πολιτικό πρόβλημα, κοινωνικό σύμπτωμα και πολιτισμική αποτυχία.
Οσο οι πολιτικές ηγεσίες περιορίζονται σε αριθμούς, πίνακες και διακηρύξεις περί «εκπαιδευτικής αναβάθμισης», χωρίς να ακουμπήσουν τα πραγματικά προβλήματα των ανθρώπων που στέκονται μπροστά σε έναν πίνακα με 25 παιδιά, το εκπαιδευτικό σύστημα θα συνεχίσει να αιμορραγεί. Κι η Παιδεία, όσο κι αν αντέχει, δεν θα μπορεί για πάντα να καλύπτει τα κενά με εθελοντισμό και αυταπάρνηση.
efsyn.gr
