Το έτος 1883 ο Πυργιώτης Ιωάννης Βαλτεσινίωτης ή Κανδυλιεράς πεθαίνοντας άφησε ως κληροδότημα ένα πολύ μεγάλο χρηματικό ποσό για την ίδρυση Νοσοκομείου στον Πύργο.
Το 1884 ο γαμπρός του, σύζυγος της κόρης του Λαμπρινής και κληρονόμος του, Αθανάσιος Μανωλόπουλος, με καταγωγή από Νησί (Μεσσήνη) της Μεσσηνίας, αποφάσισε να εκπληρώσει την επιθυμία του Ιωάννη Κανδυλιερά.
Κινούμενος από τα ίδια ευεργετικά αισθήματα προθυμοποιήθηκε να καταβάλει όχι απλά το κληροδότημα αλλά να συμβάλλει με ακόμα περισσότερα χρήματα προκειμένου να αρχίσουν οι εργασίες της ανέγερσης του Νοσοκομείου.
Σε αυτή την κατεύθυνση κάλεσε στον Πύργο τον πασίγνωστο αρχιτέκτονα Ερνέστο Τσίλλερ, και του ανέθεσε τον σχεδιασμό του πρώτου μεγάλου για τα τότε δεδομένα νοσοκομείου της περιοχής.
Στις 28 Φεβρουαρίου 1888 έθεσε το θεμέλιο λίθο στο νοσοκομείο το οποίο πήρε την τελικά την απόφαση να ανεγείρει με δικά του έξοδα, το Μανωλοπούλειο νοσοκομείο Πύργου, το οποίο δώρισε στο δήμο Λετρίνων (αργότερα Πύργου)
Μηχανικός της κατασκευής του έργου ήταν ο στρατιωτικός μηχανικός Νικόλαος Σχοινάς.
Το κτίριο ήταν τόσο μεγαλοπρεπές και ακριβό στην κατασκευή του, που ο Αθανάσιος Μανωλόπουλος διέθεσε όλα τα χρήματά του για ανέγερσή του και λίγο αργότερα πτώχευσε.
Στην ολοκλήρωση της ανέγερσης του νοσοκομείου συνεισφέραν, το κληροδότημα Λυρή με 20 χιλιάδες δραχμές το 1890, και ο σταφιδέμπορος Αγγελής Παπαδόπουλος, ο οποίος χρηματοδότησε τα πρώτα 20 κρεβάτια, αλλά και πλήθος ανωνύμων ευεργετών που βοήθησαν με την μικρή ή μεγαλύτερη προσφορά τους, στην αποπεράτωση του μεγαλόπνοου αυτού έργου.
Το συνολικό κόστος του ανήλθε στο μυθώδες για την εποχή ποσό των 150.000 δραχμών στο οποίο θα πρέπει να προστεθεί και το ποσό των 147.000 δραχμών για την αγορά του οικοπέδου.
Το νοσοκομείο εγκαινιάστηκε τον Ιανουάριο του 1894 και λειτούργησε για πάνω από 110 χρόνια. Αποτέλεσε αναπόσπαστο τμήμα της νεότερης ιστορίας του Πύργου και μαζί με τα υπόλοιπα νεότερα μνημεία συνιστούσαν δείγμα της πολιτιστικής και οικονομικής άνθησης της πόλης μας.
Ο δήμος για να τον τιμήσει έδωσε σε μια από τις μεγαλύτερες και κεντρικές οδούς της πόλης του Πύργου το όνομα του.
Το 1936 έγιναν κάποιες εργασίες ανακαίνισης με μικρές προσθήκες εξωτερικά, ενώ τριάντα χρόνια αργότερα έγιναν νέες επισκευές με τη συνεισφορά Ηλείων που ζούσαν μόνιμα στις Ηνωμένες Πολιτείες και την Αυστραλία.
Ο ισχυρός σεισμός του 1993 προκάλεσε σημαντικές ζημιές και μεγάλο τμήμα του κατέρρευσε, σηματοδοτώντας την αρχή του τέλους του νοσοκομείου. Το κτίριο αφέθηκε στην τύχη του και το 2003 εγκαταλείφθηκε ολοκληρωτικά, καθώς όλες οι δραστηριότητες μεταφέρθηκαν σε νέα κτίρια στην θέση Συντριάδα
Σήμερα το φάντασμα του κτιρίου σκιάζει την περιοχή και το πρόγραμμα αποκατάστασης του, που τυπικά έχει ξεκινήσει από το 2000, έχει πλέον εγκαταλειφθεί ή προχωρά με ρυθμούς αντιστρόφως ανάλογους με την φθορά που συντελεί ο χρόνος.
Το άλλοτε κόσμημα της πόλης μας, περιμένει στωικά την έμπρακτη αρωγή της πολιτείας ίσως και την συνδρομή νεο-ευεργετών (γιατί όχι?) για να ξαναβρεί κάτι από την παλιά του αίγλη, και να μην χαθεί οριστικά μένοντας ανάμνηση σε κάποιες κιτρινισμένες φωτογραφίες.
Αναφορές:
Βύρων Δάβος: Στον Πύργο και στην Ηλεία του 1821-1930, Αθήνα 1996
Patris News: “Εξαιρετική εκδήλωση για το Μανωλοπούλειο Νοσοκομείο Πύργου και τον Ευεργετισμό”, 12-6- 2017
Διονύσιος Τραμπαδώρος: Το Μανωλοπούλειο Νοσοκομείο άλλοτε και τώρα, 14-4-2019, Ερμής της Ηλείας
