Εντερόκοκκοι, κολοβακτηρίδια, εντομοκτόνα, αντικαταθλιπτικά, αντιυπερτασικά, αντιβιοτικά καθώς και ρύποι σχετιζόμενοι με προϊόντα καθημερινής χρήσης και με την κατανάλωση καφέ και τσιγάρου είναι μερικά μόνο από όσα ανίχνευσε η ομάδα του καθηγητή Αναλυτικής Χημείας στο Τμήμα Χημείας του Πανεπιστημίου Αθηνών, Νικόλαου Θωμαΐδη, ύστερα από δειγματοληψία που πραγματοποίησε η Ομάδα του Εργαστηρίου Τεχνικής Γεωλογίας και Υδρογεωλογίας της Σχολής Μεταλλειολόγων – Μεταλλουργών Μηχανικών του ΕΜΠ, υπό τον αναπληρωτή καθηγητή ΕΜΠ, ειδικό στη Διαχείριση, Εκμετάλλευση και Προστασία Υδροφορέων Ανδρέα Καλλιώρα από τα υπόγεια και επιφανειακά νερά σε τέσσερα σημεία πληγεισών από την κακοκαιρία «Daniel» περιοχών της Θεσσαλίας.
Συγκεκριμένα, η δειγματοληψία που έλαβε χώρα 12 ημέρες μετά την κορύφωση των φαινομένων του «Daniel», στις 19 Σεπτεμβρίου – και ενώ η εγχώρια επιστημονική κοινότητα διατύπωνε δημόσια την ανησυχία της για μόλυνση και ρύπανση του υδροφόρου ορίζοντα της περιοχής με σοβαρές επιπτώσεις για τον τοπικό αλλά και τον ευρύτερο πληθυσμό –, εστίασε σε δύο σημεία του Σοφαδίτη ποταμού, σε Παλαμά και Σοφάδες, και σε δύο γεωτρήσεις (60-80 μέτρα βάθος) στις περιοχές Σοφιάδα και Ματαράγκα.
Μιλώντας στα «ΝΕΑ», και οι δύο καθηγητές επισημαίνουν τους κινδύνους για τη δημόσια υγεία από την ανθρώπινη χρήση των υπόγειων και επιφανειακών υδάτων της περιοχής λόγω της επιβάρυνσής τους από χημικό και μικροβιακό φορτίο.
Ταυτόχρονα, καλούν την πολιτεία σε άμεση δράση με τρόπο συστηματικό και επαναλαμβανόμενο προκειμένου να εξακριβωθεί αν πρόκειται για παροδική ρυπαντική έξαρση ή για κάποια ρύπανση μακροχρόνια.
«Δυστυχώς επιβεβαιώθηκαν οι υποψίες μας αναφορικά με την επακόλουθη των πλημμυρών κατάσταση, που δεν είναι άλλη από τα σενάρια ρύπανσης – ή μόλυνσης σε συγκεκριμένες περιπτώσεις – των υδατικών πόρων της περιοχής. Πρόκειται για τεράστιες ποσότητες επιφανειακής απορροής που κατά τη διάρκεια εξέλιξης του φαινομένου μετέφεραν είτε αγροχημικές ουσίες από τις καλλιεργούμενες εκτάσεις είτε ανεπεξέργαστα αστικά λύματα από διάφορους οικισμούς και, τέλος, υγρά απόβλητα από κτηνοτροφικές μονάδες καθώς και νεκρά ζώα» σημειώνει ο Ανδρέας Καλλιώρας.
«Τα αποτελέσματα των αναλύσεων δείχνουν αρκετά επιβαρυμένα νερά ως προς διάφορους τύπους ρύπων. Πιο συγκεκριμένα, κολοβακτηρίδια και εντερόκοκκοι ανιχνεύθηκαν σε σημεία του Σοφαδίτη ποταμού, τόσο κοντά στην περιοχή των Σοφάδων όσο και στην περιοχή του Παλαμά.
Επιπρόσθετα, και στα δύο παραπάνω σημεία ανιχνεύθηκαν σημαντικές συγκεντρώσεις φαρμακευτικών και αγροχημικών ενώσεων. Αυτό αποκρυσταλλώνει την άποψη που εκφράσαμε στο κρίσιμο διάστημα των φαινομένων, ότι, δηλαδή, οι επιφανειακοί υδατικοί πόροι (ποτάμια) θα επιβαρυνθούν ποιοτικά τόσο με μικροβιακά φορτία όσο και με σημαντικά χημικά φορτία (αγροχημικές και φαρμακευτικές ενώσεις)» εξηγεί ο καθηγητής, αναφέροντας ότι εξίσου ανησυχητικά είναι τα ευρήματα και στα υπόγεια νερά της Θεσσαλίας, και συγκεκριμένα στα νερά των γεωτρήσεων.
«Μια πρόσθετη εκτίμηση που είχαμε εκφράσει – και δυστυχώς και αυτή επιβεβαιώθηκε – είναι αυτή που αφορά στα υπόγεια νερά της περιοχής. Δειγματοληψίες σε γεωτρήσεις της περιοχής των Σοφάδων και του Παλαμά δείχνουν επιβαρυμένα νερά κυρίως ως προς τις αγροχημικές ουσίες, αλλά με ταυτόχρονη την παρουσία φαρμακευτικών και άλλων ουσιών καθώς και μικροβιακού φορτίου.
Αυτό δείχνει ότι για τα ανώτερα τουλάχιστον στρώματα του υδροφόρου συστήματος της περιοχής το ρυπαντικό φορτίο έχει κατεισδύσει και διηθηθεί στον υδροφόρο ορίζοντα. Να σημειωθεί ότι η στάθμη του ανώτερου υδροφόρου στρώματος είναι σχεδόν στην επιφάνεια του εδάφους πλέον. Αυτό υποδηλώνει ότι σε ένα μεγάλο τμήμα της περιοχής, πρακτικά, δεν υπάρχει ακόρεστη ζώνη και, κατά συνέπεια, οι επιφανειακοί ρύποι καταλήγουν άμεσα και ακαριαία στον υδροφόρο ορίζοντα.
Εχουμε, δηλαδή, να κάνουμε με πλημμυρικές απορροές που κατά τη διάρκεια εξέλιξης του φαινομένου μετέφεραν ρυπαντικά φορτία τόσο στην επιφανειακή ζώνη (ποτάμια) όσο και στην υπεδαφική ζώνη (υδροφόρο σύστημα)» σημειώνει ο Ανδρέας Καλλιώρας, υπογραμμίζοντας στη συνέχεια τις πρωτοβουλίες που οφείλει να λάβει το κράτος.
Στοχευμένες δειγματοληψίες
«Η πολιτεία πρέπει να δράσει άμεσα με στοχευμένες δειγματοληψίες τόσο στα επιφανειακά όσο και στα υπόγεια νερά της περιοχής. Και αυτό πρέπει να γίνει με συστηματικό και επαναλαμβανόμενο τρόπο για αρκετό διάστημα, ώστε να διαπιστωθεί αν έχουμε να κάνουμε με παροδικές ρυπαντικές εξάρσεις ή με κάτι πιο μακροχρόνιου χαρακτήρα που θα χρειαστεί μεγαλύτερο διάστημα για να απορρυπανθεί.
Η δειγματοληψία των υπόγειων νερών για το υδροφόρο σύστημα της περιοχής πρέπει να επεκταθεί σε σημαντικά βάθη ώστε να καλύψει όλο το πάχος του υδροφορέα, εξαιτίας του ότι οι χιλιάδες γεωτρήσεις της περιοχής παρείχαν δίοδο στο ρυπασμένο νερό ώστε να φτάσει σε βαθύτερα στρώματα. Ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να δοθεί στα σημεία υδροληψίας που χρησιμοποιούνται για υδρευτικούς σκοπούς.
Οι γεωτρήσεις που χρησιμοποιούνται για ύδρευση πρέπει να προστατευτούν άμεσα με εκτεταμένες ζώνες προστασίας και πολύ συχνές χημικές και μικροβιολογικές αναλύσεις. Η υγρή περίοδος που θα ακολουθήσει θα ανανεώσει ένα σημαντικό κομμάτι των τοπικών υδατικών πόρων συμβάλλοντας στη βελτίωση της ποιότητας των νερών (επιφανειακών και υπόγειων)».
Η ακτινογραφία της έρευνας
Στοιχεία σοκ από τη ρύπανση
Τα αποτελέσματα δείχνουν αρκετά επιβαρυμένα νερά (επιφανειακά και υπόγεια). Κολοβακτηρίδια και εντερόκοκκοι ανιχνεύθηκαν σε σημεία του Σοφαδίτη ποταμού, τόσο κοντά στην περιοχή των Σοφάδων όσο και στην περιοχή του Παλαμά. Επιπροσθέτως, και στα δύο παραπάνω σημεία ανιχνεύθηκαν σημαντικές συγκεντρώσεις φαρμακευτικών και αγροχημικών ενώσεων.
Η ταυτότητα
Οι περιοχές της έρευνας στα επιφανειακά και υπόγεια ύδατα της Θεσσαλίας όπου έγινε δειγματοληψία: Η έρευνα πραγματοποιήθηκε από την Ομάδα του Εργαστηρίου Τεχνικής Γεωλογίας και Υδρογεωλογίας της Σχολής Μεταλλειολόγων-Μεταλλουργών Μηχανικών του ΕΜΠ στις 19/9/2023 από επιλεγμένα σημεία, από γεωτρήσεις και ποταμούς περιοχών που επλήγησαν από την κακοκαιρία «Daniel», ώστε να προκύψει μια ενδεικτική εικόνα της ποιότητας των νερών έπειτα από τα πλημμυρικά φαινόμενα που προηγήθηκαν.
Η ανάλυση έγινε από το Εργαστήριο Αναλυτικής Χημείας του ΕΚΠΑ.
Πού έγινε η δειγµατοληψία
Τα δείγματα ελήφθησαν από 4 περιοχές στο Νομό Καρδίτσας και συγκεκριμένα από τον ποταμό Σοφαδίτη (περιοχές Σοφάδες και Παλαμάς) και από δύο γεωτρήσεις (περιοχές Σοφιάδα και Ματαράγκα)
