Όταν ρώτησα έναν τούρκο αναλυτή πώς είδε την συνάντηση του Γιώργου Γεραπετρίτη με τον Χακάν Φιντάν στην Άγκυρα, η απάντηση ήταν αποστομωτική. «Δεν είδα κανένα παπούτσι να κουνιέται τόσο νευρικά, ώστε να απειλεί κάποιον, άρα πήγε καλά».
Η συνάντηση έγινε με φόντο ένα ισχυρό μορατόριουμ που ξεκίνησε άτυπα μετά τους φονικούς σεισμούς στην Τουρκία και επιβεβαιώθηκε κατά την επίσκεψη του τότε Υπουργού Εθνικής Άμυνας, Νίκου Παναγιωτόπουλου στις σεισμόπληκτες περιοχές με τον πρώην ΥΠΑΜ της Τουρκίας, Χουλουσί Ακάρ.
Παράλληλοι μονόλογοι για αποφυγή εκπλήξεων
Και οι δηλώσεις ήταν σε τέτοιο κλίμα που έδειχναν ότι ναι μεν τα προβλήματα και οι διαφωνίες είναι εκεί, οι πάγιες θέσεις δεν έχουν αλλάξει, οι τουρκικές αιτιάσεις και διεκδικήσεις δεν έχουν διαγραφεί, ωστόσο οι δύο πλευρές – και κυρίως η Άγκυρα – έχουν αποφασίσει ότι οι τόνοι θα παραμείνουν χαμηλά και η political correct ατμόσφαιρα θα διατηρηθεί γιατί ο διάλογος πρέπει να συνεχιστεί.
Για αυτό και επιλέχθηκε να γίνουν δηλώσεις και αποκλείστηκαν οι ερωτήσεις. Προκειμένου να μην υπάρξουν δυσάρεστες εκπλήξεις. Δύο προσεκτικοί παράλληλοι μονόλογοι, δομημένοι έτσι ώστε να επιτρέψουν την συνέχεια του διαλόγου και την πραγματοποίηση της συνάντησης Μητσοτάκη – Ερντογάν στις 18 Σεπτεμβρίου στη Νέα Υόρκη.
Με αμερικανική βοήθεια;
Καθόλου τυχαία και η ανάρτηση του αμερικανού πρεσβευτή στην Άγκυρα Τζεφ Φλέικ, στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, που έσπευσε να χαιρετίσει τις δηλώσεις Γεραπετρίτη – Φιντάν σημειώνοντας ότι οι ΗΠΑ ανυπομονούν για το νέο κεφάλαιο στις ελληνοτουρκικές σχέσεις καθώς Ελλάδα και Τουρκία αποτελούν δύο κρίσιμους συμμάχους του ΝΑΤΟ.
Οι διαφορές
Δημοσίως ο τούρκος ΥΠΕΞ, Χακάν Φιντάν μίλησε για «διαφορές» μεταξύ των δύο χωρών και συμφωνία για την επίλυση τους μέσω διαλόγου.
Χαρακτήρισε θετική εξέλιξη τους ανοιχτούς διαύλους επικοινωνίας και τόνισε επιβεβαιώθηκε η αμοιβαία βούληση για τη συνέχιση τους.
Μίλησε για «διαφορές σε Αιγαίο και Ανατολική Μεσόγειο» και σημείωσε την θέση της Τουρκίας υπέρ του δίκαιο διαμοιρασμού στην Ανατολική Μεσόγειο
Η θετική ατζέντα
Έδωσε έμφαση στην θετική ατζέντα και την προώθηση της.
Τρομοκρατία και μεταναστευτικό
Μίλησε και για την αντιμετώπιση της τρομοκρατίας. Ζήτησε συνεργασία στον αγώνα της Τουρκίας απέναντι όπως είπε σε «οργανώσεις όπως το ΡΚΚ και το DHKP-C».
Για το μεταναστευτικό, είπε ότι δεν πρέπει να είναι θέμα ανταγωνισμού αλλά συνεργασίας και σημείωσε ότι «δεν θέλουμε να δούμε άλλες απώλειες ζωών στο Αιγαίο».
Οι «ομογενείς»
Δεν μίλησε για «τουρκική μειονότητα» αν και χαρακτήρισε σημαντικό θέμα «στην ατζέντα μας είναι και τα προβλήματα των ομογενών μας στην Ελλάδα». Υπενθυμίζεται άλλωστε ότι στην επίσκεψη Δένδια στην Άγκυρα το 2021 και τη συνάντηση με τον Τσαβούσογλου η αναφορά σε «τουρκική μειονότητα» ήταν αυτή που είχε «βάλει φωτιά» στην συζήτηση.
Έβαλε θέμα προστασίας της οθωμανικής πολιτιστικής κληρονομιάς στην Ελλάδα και τόνισε την ετοιμότητα της Τουρκίας να συμβάλει.
Η Λιβύη
Όπως και ο Γεραπετρίτης, ο Φιντάν είπε ότι συζητήθηκαν και «περιφερειακά θέματα όπως οι εξελίξεις σε Ουκρανία, Λιβύη και Συρία». Χωρίς λεπτομέρειες. Λιβύη σαφώς ωστόσο είναι και το τουρκολιβυκό μνημόνιο.
Η Άγκυρα διά του Φιντάν έθεσε έντονα το ζήτημα των ευρωτουρκικών σχέσεων και επανέλαβε τις προσδοκίες της από την ΕΕ.
Σημείωσε δε ότι η Τουρκία είναι έτοιμη να συνεχίσει το διάλογο με την Ελλάδα «χωρίς προϋποθέσεις και να αναπτύξουμε τις σχέσεις μας στη βάση των κοινών συμφερόντων» Για να καταλήξει ότι Ελλάδα και Τουρκία «μπορούμε να λύσουμε τα προβλήματά μας στη βάση του διεθνούς δικαίου, σεβόμενοι τα αμοιβαία δικαιώματα και συμφέροντα».
Διάλογος στη βάση αρχών
Στη δική του τοποθέτηση ο Γεραπετρίτης αναφέρθηκε στην βούληση της Ελλάδας οι σχέσεις «να εξελιχθούν επί τη βάσει των αρχών του Διεθνούς Δικαίου και ιδίως του Καταστατικού Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών, όπως κατ’ εξοχήν της διατήρησης της διεθνούς ειρήνης και ασφάλειας και της φιλικής συνεργασίας μεταξύ των κρατών. Πιστεύω ότι συμμεριζόμαστε την ανάγκη να προωθήσουμε περαιτέρω τις οικουμενικές αυτές αξίες και να εδραιώσουμε σχέσεις αγαστής συνύπαρξης και ανεκτικότητας, με αμοιβαίο σεβασμό στην ισότητα, την κυριαρχία και την εδαφική ακεραιότητα των κρατών, καθώς και στη μη ανάμιξη στις εσωτερικές υποθέσεις».
Η αποστολή
Περιέγραψε την αποστολή των δύο ΥΠΕΞ ως εξής:
Να επιλύουμε τα θέματα αιχμής που ανακύπτουν μεταξύ των χωρών μας και να αποσυμπιέζουμε εντάσεις, ώστε να προλαμβάνουμε εν δυνάμει επικίνδυνες καταστάσεις.
Να κατευθύνουμε τις συζητήσεις που γίνονται μεταξύ των δύο πλευρών σε όλα τα επίπεδα, δηλαδή τον πολιτικό διάλογο, τη θετική ατζέντα και τα Μέτρα Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης, ώστε να υπάρχει διαρκής παρακολούθηση, ενιαία προσέγγιση και υψηλή λογοδοσία για την παραγωγή ωφέλιμων και απτών αποτελεσμάτων.
Να προετοιμάζουμε τις επαφές των δύο ηγετών, ώστε να προκύπτει διαρκής, ισχυρή πολιτική εντολή και νομιμοποίηση στο υψηλότερο επίπεδο.
Ο οδικός χάρτης των συνομιλιών
Ο οδικός χάρτης των συνομιλιών μέχρι το τέλος του χρόνου, θα περιλαμβάνει σύμφωνα με το Γεραπετρίτη:
Πρώτον, το επίπεδο του πολιτικού διαλόγου, ο οποίος θα εκκινήσει με ευθύνη, από ελληνικής πλευράς, της Υφυπουργού κας Αλεξάνδρας Παπαδοπούλου, στις 16 Οκτωβρίου. Με πηγές να λένε στο in ότι η συνάντηση θα λάβει χώρα στην Αθήνα.
Δεύτερον, το επίπεδο της εφαρμογής και ενίσχυσης των Μέτρων Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης που θα εκκινήσει το αμέσως προσεχές διάστημα.
Τρίτον, το επίπεδο των συνομιλιών για την προώθηση της θετικής ατζέντας, υπό τον Υφυπουργό, κ. Κώστα Φραγκογιάννη, σε συνεργασία που θα αφορά τομείς, όπως ο τουρισμός, οι επενδύσεις, η γεωργία, το εμπόριο, η ναυτιλία, η κλιματική κρίση.
Κομβικής σημασίας μετά τη Νέα Υόρκη η τρίτη συνάντηση Ερντογάν – Μητσοτάκη στο πλαίσιο του Ανώτατου Συμβουλίου Συνεργασίας μέχρι το τέλος του χρόνου. Και τη συμμετοχή σειράς υπουργών.
Κυπριακό με γνωστές θέσεις
Σε ότι αφορά το Κυπριακό ο Γεραπετρίτης απάντησε στις «γνωστές θέσεις» του Φιντάν με τις «γνωστές θέσεις» της Αθήνας λέγοντας ότι «κρίσιμο και αναγκαίο βήμα είναι η άμεση επανεκκίνηση των συνομιλιών».
Η Τουρκία στην Ευρώπη
Σε ό,τι αφορά την ευρωπαϊκή προοπτική της Τουρκίας, είπε ότι «η Ελλάδα από μακρού χρόνου και με συνέπεια την υποστηρίζει, υπό την προϋπόθεση ασφαλώς να πληρούνται τα προαπαιτούμενα κριτήρια, σύμφωνα με τις σχετικές αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου. Η πορεία αυτή είχε δυσκολίες. Προσβλέπω σε μία αγαστή συνεργασία για την πρόοδο των διαπραγματεύσεων».
Μειονότητες
Απάντησε για τις μειονότητες πως «μιλήσαμε και αναδείξαμε τα θέματα που τις αφορούν. Για εμάς, οι μειονότητες είναι γέφυρες συνεργασίας. Και όλοι οι πολίτες μας στην Ελλάδα απολαύουν ισονομίας και ισοπολιτείας».
Για το μεταναστευτικό ο Γεραπετρίτης είπε ότι «είναι προς το κοινό μας συμφέρον να συνεργασθούμε για τον έλεγχο της παράτυπης μετανάστευσης και την καταπολέμηση των παράνομων δικτύων διακίνησης που εκμεταλλεύονται τον ανθρώπινο πόνο. Βεβαίως, απαραίτητη προϋπόθεση για τη διαχείριση, τόσο του μεταναστευτικού, όσο και κάθε άλλου συναφούς ζητήματος, είναι η αντιμετώπιση των περιφερειακών κρίσεων που προκαλούν αποσταθεροποίηση στην ευρύτερη περιοχή μας».
Δεν είμαστε αιθεροβάμονες
«Δεν είμαστε αιθεροβάμονες. Γνωρίζουμε ότι αποστάσεις που δημιουργήθηκαν σε βάθος χρόνου και τα πάθη που κληρονομήθηκαν από γενιά σε γενιά δεν διαγράφονται μονοκονδυλιά. Όμως, έχουμε τη διάθεση και τη βούληση να επενδύσουμε στην ειλικρίνεια και την αμοιβαία κατανόηση. Για να αναζητήσουμε κοινούς τόπους και να διαρρήξουμε εδραιωμένες αντιλήψεις. Και όπου υπάρχουν διαφωνίες, τουλάχιστον να μην προκαλούνται κρίσεις» τόνισε ο Γεραπετρίτης.
Και έκανε και ο ίδιος αναφορά στην «προσήλωση σε οικουμενικές και θεμελιώδεις αξίες, όπως κατεξοχήν η αυστηρή και καθολική εφαρμογή του Διεθνούς Δικαίου».
Πιστοί στη χορογραφία
Γεραπετρίτης και Φιντάν έδειξαν να κατανοούν ότι το τανκγό θέλει δύο και για να μην υπάρξουν ατυχήματα πρέπει να ακολουθήσουν την χορογραφία.
Οι ισορροπίες είναι λεπτές, η διαχείριση απαιτεί προσήλωση και προσοχή και τα λάθη σε αυτή τη φάση δεν επιτρέπονται.
Και αυτή τη συνταγή ακολούθησαν.
Ιδιαίτερα σημαντικό ότι την περισσότερη ώρα ήταν μόνοι τους. Και κανείς δεν γνωρίζει τι είπαν. Πέραν από γενικότητες. Οι δηλώσεις ρετουσαρίστηκαν ώστε να μην ενοχλείται κανείς.
Αποφυγή εκρηκτικών δηλώσεων
Και προκειμένου να διατηρηθεί το κλίμα ηρεμίας έγινε και ειδική συζήτηση πώς θα γίνει να αποφεύγονται οι δημόσιες δηλώσεις που μπορούν να εκτροχιάσουν το καλό κλίμα, όπως έλεγαν αρμόδιες πηγές στο in. Κάτι που δεν είναι τόσο εύκολο σε Ελλάδα και Τουρκία.
Όπως φάνηκε και στις δηλώσεις οι ίδιες πηγές σημείωναν ότι στις συζητήσεις το μεταναστευτικό κυριάρχησε και η τουρκική πλευρά έδειξε να κατανοεί τις ανησυχίες και να δηλώνει έτοιμη να συμβάλει στη μείωσης των ροών και τον έλεγχο των διακινητών.
Άλλωστε αυτό θα μπορούσε να είναι ένα χαρτί που η Τουρκία θα έχει τη δυνατότητα να χρησιμοποιήσει και απέναντι στην ΕΕ.
Το αν αυτό το κλίμα μπορεί να οδηγήσει σε λύσεις ή σε διαχείριση των ελληνοτουρκικών, οι διπλωμάτες εμφανίζονται συγκρατημένοι. Ξεκινούν με διαχείριση και ελπίζουν σε λύσεις.
Τονίζουν πάντως ότι η σύνταξη ενός συνυποσχετικού για προσφυγή στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης είναι μία δύσκολη αποστολή που θα απαιτήσει εκπαίδευση της κοινής γνώμης, ενημέρωση, συμβιβασμούς και από τις δύο πλευρές και υποχωρήσεις, αλλά και σκληρή διαπραγμάτευση. Με τη λέξη Χάγη να αποφεύγεται επιμελώς στις δηλώσεις.
Με ζητήματα όπως το τουρκολιβυκό μνημόνιο, η «Γαλάζια Πατρίδα» και η αποστρατικοποίηση των νησιών να μην είναι εύκολοι στόχοι.
Σε αυτό το πλαίσιο επιμένουν στο ένα βήμα τη φορά, ρίχνουν το βάρος στη συνάντηση Μητσοτάκη – Ερντογάν και επενδύουν στην προσπάθεια οικοδόμησης εμπιστοσύνης μεταξύ των δύο πλευρών.
