Είναι χαρακτηριστικό πως και οι δύο πλευρές ανέφεραν την Παρασκευή ότι θα τηρήσουν μια τριήμερη εκεχειρία, ωστόσο οι μάχες συνεχίζονται και η αντιπαλότητα μεταξύ του στρατιωτικού αρχηγού στρατηγού Αμπντούλ Φατάχ αλ-Μπουρχάν και του επικεφαλής των Δυνάμεων Ταχείας Υποστήριξης (RSF) στρατηγού Μοχάμεντ Χαμντάν Νταγκάλο -γνωστού ως Χεμέντι- είναι τόσο βαθιά, που οι πιθανότητες να συμφωνήσει η μία ή η άλλη πλευρά σε μια μόνιμη κατάπαυση του πυρός χωρίς επιπλέον αιματοχυσία δείχνουν να είναι ελάχιστες.
Εκτροχίασαν δύο φορές τη μετάβαση του Σουδάν προς τη δημοκρατία
Η… απέχθεια των δύο πολέμαρχων στην έννοια της δημοκρατίας, αποδείχθηκε δύο φορές στο πρόσφατο παρελθόν. Πρώτα τον Οκτώβριο του 2021, όταν ενώθηκαν για να οργανώσουν στρατιωτικό πραξικόπημα και να απομακρύνουν το υπουργικό συμβούλιο της πολιτικής ηγεσίας και τον πρωθυπουργό που ανέβηκαν στην εξουσία μετά τη λαϊκή εξέγερση του 2019, η οποία ανάγκασε τον μακροχρόνιο δικτάτορα Ομάρ αλ Μπασίρ να κάνει στην άκρη.
Ο Αλ-Μπουρχάν διέλυσε την εύθραυστη κυβέρνηση μεταξύ πολιτικών κομμάτων και του στρατού, έβαλε τη χώρα σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης και δήλωσε ότι ο στρατός θα κυβερνούσε μέχρι να διεξαχθούν εκλογές, οι οποίες – μαντέψτε… – δεν έγιναν ποτέ. Έτσι, ο Αλ-Μπουρχάν ήταν de facto κυβερνήτης και ο Χεμέντι ο αναπληρωτής του.
Ωστόσο, δεν πέρασε πολύς καιρός πριν οι δύο στρατηγοί αρχίσουν να στρέφονται ο ένας εναντίον του άλλου. Οι εντάσεις κλιμακώνονταν ραγδαία, όταν ξεκίνησαν οι συνομιλίες για να επανέλθει η χώρα στο δρόμο προς τη δημοκρατία, σύμφωνα με τέσσερις πηγές που γνωρίζουν πράγματα και καταστάσεις.
Μια σουδανική πηγή που συμμετείχε στις διαπραγματεύσεις δήλωσε ότι η εχθρότητα μεταξύ των δύο στρατηγών εδραιώθηκε τις τελευταίες εβδομάδες με τον αλ-Μπουρχάν και τον Χεμέντι να μην ανταλλάσσουν… ούτε καλημέρα και στρέφοντας τα βλέμματά τους αλλού, κατά τη διάρκεια των συνομιλιών.
Και τότε… ήρθε η έκρηξη
Οι εντάσεις αυτές έφτασαν «στο αμήν» την περασμένη εβδομάδα, όταν οι δύο στρατηγοί δεν μπόρεσαν να βρουν κοινό έδαφος, στην τελευταία τους απόπειρα συνεννόησης, για την επίτευξη συμφωνίας που θα επανεγκαθιστούσε μια κυβέρνηση με πολιτικό χαρακτήρα.
Η βασική διαφωνία τους επικεντρώθηκε στη μορφή και επιρροή που θα είχε η στρατιωτική διοίκηση σε ένα Σουδάν υπό πολιτική ηγεσία, δήλωσαν στο Axios ένας ανώτερος Αμερικανός αξιωματούχος και η σουδανική πηγή.
Ενώ ο Αλ-Μπουρχάν ήθελε να είναι η κορυφαία στρατιωτική προσωπικότητα και ο μόνος που θα αναφέρεται απευθείας στην πολιτική κυβέρνηση, ο Χεμεντί απαίτησε να έχει το δικό του άμεσο κανάλι επικοινωνίας προς τους πολιτικούς ηγέτες χωρίς να χρειάζεται να περάσει από τον διοικητή του στρατού, τόνισαν Αμερικανοί αξιωματούχοι.
Η σουδανική πηγή δήλωσε, από την πλευρά της, ότι μία από τις ιδέες που συζητήθηκαν κατά τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων ήταν ένας μηχανισμός κατανομής της εξουσίας μεταξύ των δύο στρατηγών που θα έδινε στον καθένα δικαίωμα βέτο σε αποφάσεις.
Η συμφωνία ήταν έτοιμη για υπογραφή την περασμένη εβδομάδα, πρόσθεσε πηγή. Η «Τετράδα για το Σουδάν», η οποία περιλαμβάνει τις ΗΠΑ, το Ηνωμένο Βασίλειο, τη Σαουδική Αραβία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, «κατέεθσε και στις δύο πλευρές μια πρόταση. Ήμασταν σχεδόν έτοιμοι».
Μάλιστα, ο υπουργός Εξωτερικών Τόνι Μπλίνκεν τηλεφώνησε στον Αλ-Μπουρχάν και τον προέτρεψε να δώσει λύση στο τελευταίο σημείο εμπλοκής, υπενθυμίζοντάς του τη δέσμευσή του να επιστρέψει σε μια πολιτική διακυβέρνηση της χώρας, τόνισε ένας από τους Αμερικανούς αξιωματούχους.
Από τότε, οι συνομιλίες μεταξύ των δύο στρατηγών διεκόπησαν και οι δύο πλευρές άρχισαν να προετοιμάζονται για μια ένοπλη σύγκρουση, δήλωσε στο Axios μια άλλη πηγή με γνώση της κατάστασης.
Πώς ξεκίνησαν οι μάχες
Ο Αλ-Μπουρχάν, ο οποίος ανησυχούσε για μια επίθεση από τον Χεμεντί, άρχισε να ενισχύει την παρουσία των στρατευμάτων του στο Χαρτούμ στις αρχές της περασμένης εβδομάδας.
Την ίδια στιγμή, ο Χεμέντι άρχισε να στέλνει τις δυνάμεις του στην αεροπορική βάση Merowe, βόρεια της πρωτεύουσας, η οποία φιλοξενούσε αιγυπτιακά μαχητικά αεροσκάφη και πιλότους που ισχυρίστηκε ότι βρίσκονταν εκεί για να βοηθήσουν τον Αλ-Μπουρχάν, ισχυρισμό που τόσο ο στρατιωτικός διοικητής του Σουδάν όσο και η Αίγυπτος αρνήθηκαν.
Ο Αλ-Μπουρχάν θεώρησε την κίνηση των στρατευμάτων των RSF προς την αεροπορική βάση και στο Χαρτούμ ως «ακραία πρόκληση» και, στις 13 Απριλίου, εξέδωσε αυστηρή δημόσια προειδοποίηση κατά της πολιτοφυλακής του Χεμεντί. Δύο ημέρες αργότερα, ξεκίνησαν οι μάχες στο Χαρτούμ και γύρω από αυτό, σε άλλες πόλεις και κωμοπόλεις. Για άλλη μια φορά, η μετάβαση της χώρας στη δημοκρατία είχε βρει σε τοίχο.
«Πρόκειται πραγματικά για την κατάρρευση στις σχέσεις μεταξύ δύο ανδρών που κρατούν ολόκληρη τη χώρα σε ομηρία και έχουν προκαλέσει σημαντική ζημιά και καταστροφή, επειδή δεν μπορούσαν να συμφωνήσουν σε μια αλυσίδα διοίκησης», ξεκαθάρισε ένας από τους Αμερικανούς αξιωματούχους.
Ο ρόλος των ξένων δυνάμεων
Από την έναρξη των μαχών, οι ΗΠΑ και πολλοί σύμμαχοι και εταίροι τους, όπως το Ηνωμένο Βασίλειο, η Σαουδική Αραβία, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, το Ισραήλ, η Αίγυπτος, η Νορβηγία, η Αφρικανική Ένωση και ο ΟΗΕ, έχουν επανειλημμένα ζητήσει κατάπαυση του πυρός.
Δύο απόπειρες για 24ωρη ανθρωπιστική εκεχειρία απέτυχαν μέσα σε μία ώρα από την έναρξή τους, με τον Αλ-Μπουρχάν και τον Χεμεντί να αλληλοκατηγορούνται.
«Δεν εστιάζουμε στις διάφορες κατηγορίες από τις δύο πλευρές, διότι είναι αντιπερισπασμός», δήλωσε ο ανώτερος Αμερικανός αξιωματούχος. «Το ζήτημα που τίθεται είναι ο ρόλος που έπαιξαν και οι δύο αυτοί άνδρες στον εκτροχιασμό της μετάβασης… Υπάρχουν πολλές ευθύνες που πρέπει να αποδοθούν. Αλλά σε αυτό το σημείο, το 100% της προσοχής μας είναι να σταματήσουμε τις μάχες».
Τι προβλέπεται για τη συνέχεια
Μετά από διπλωματικές πιέσεις, οι RSF και ο στρατός του Αλ-Μπουρχάν ανακοίνωσαν την Παρασκευή ότι θα τηρήσουν 72ωρη κατάπαυση του πυρός, με αφορμή και τη μουσουλμανική γιορτή του Έιντ αλ Φιτρ, η οποία ξεκίνησε την Παρασκευή. Η πλευρά του στρατού ανέφερε ότι η εκεχειρία θα ξεκινούσε από το βράδυ της ίδιας ημέρας, αλλά δεν ήταν σαφές αν οι δύο πλευρές συμφώνησαν σε συγκεκριμένη ώρα. Οι μάχες συνέχιζαν να μαίνονται σε τμήματα του Χαρτούμ τουλάχιστον μέχρι τις 19:30 τοπική ώρα.
Ο Μπλίνκεν σε ανακοίνωσή του χαιρέτισε την ανακοίνωση της εκεχειρίας, αλλά δήλωσε ότι είναι σαφές «πως οι μάχες συνεχίζονται και υπάρχει σοβαρή δυσπιστία μεταξύ των αντιμαχόμενων πλευρών».
Από την πλευρά του, ο ΟΗΕ έχει χαρακτηρίσει την ανθρωπιστική κατάσταση στο Σουδάν «καταστροφική». Πολλές ομάδες βοήθειας, συμπεριλαμβανομένων ορισμένων υπό-οργανισμών των Ηνωμένων Εθνών, έχουν αναστείλει τις ανθρωπιστικές τους επιχειρήσεις λόγω της έκρηξης βίας.
Οι ΗΠΑ και άλλες παγκόσμιες δυνάμεις πιστεύουν επίσης ότι μια προσωρινή κατάπαυση του πυρός θα μπορούσε να «ανοίξει το δρόμο για μια πιο μόνιμη κατάπαυση», δήλωσε το Στέιτ Ντιπάρτμεντ. «Ο στόχος αυτή τη στιγμή είναι να φέρουμε όσο το δυνατόν περισσότερες φωνές στις συζητήσεις, τόσο από τον Κόλπο, όσο και από τους Αφρικανούς, από διεθνείς οργανισμούς, από τις ΗΠΑ, για να παρακαλέσουμε και τους δύο να σταματήσουν τις μάχες, τουλάχιστον προσωρινά, ώστε να μπορέσουμε να επιστρέψουμε σε μια διαπραγμάτευση που θα έχει ως αποτέλεσμα να διασωθούν οι άμαχοι», δήλωσε ο ανώτερος Αμερικανός αξιωματούχος.
Την ίδια στιγμή, η σουδανική πηγή, η οποία γνωρίζει τόσο τον Αλ-Μπουρχάν όσο και τον Χεμεντί, είναι επιφυλακτική ως προς τη δυνατότητα να πειστούν οι στρατηγοί να σταματήσουν τις μάχες, πριν ο ένας από τους δύο ανακηρύξει τον εαυτό του νικητή. «Η σχέση τους βρίσκεται στο σημείο χωρίς επιστροφή…» πρόσθεσε.
