Τα κόκκινα δάνεια, που αποτελούν ένα από τα πιο μεγάλα κομμάτια του ιδιωτικού χρέους, φαίνονται μια δυσεπίλυτη υπόθεση τόσο για τους δανειολήπτες όσο και για τους διαχειριστές τους.
Ποια είναι, όμως, τα χαρακτηριστικά της συγκεκριμένης αγοράς στη χώρα μας; Μια πρόσφατη μελέτη της Octane για τα κόκκινα δάνεια στην Ελλάδα καταγράφει αυτό το κομμάτι του ιδιωτικού χρέους. Ο συνολικός αριθμός των κόκκινων δανείων ανέρχεται σε 70 δισ. ευρώ. Από αυτά, 32 δισ. είναι δάνεια επιχειρηματικά, 16 δισ. καταναλωτικά και 22 δισ. στεγαστικά κόκκινα δάνεια.
Το ιδιωτικό χρέος δεν είναι απλή υπόθεση. Και γίνεται ακόμη δυσκολότερη όσο φεύγουμε από τα χρόνια της κρίσης, μια και αποτελεί κληρονομιά της κρίσης αυτής.
Γιατί; Διότι οι πιο εύκολες ανακτήσεις έχουν ήδη γίνει. Οι στρατηγικοί κακοπληρωτές έχουν ήδη καταγραφεί. Ο,τι έχει απομείνει εμπεριέχει σε μεγάλο βαθμό δάνεια ευάλωτων, πτωχευμένων ή ημιπτωχευμένων επιχειρήσεων, δάνεια με προβληματικά καλύμματα που δύσκολα ανακτώνται και δύσκολα πωλούνται.
Οι διαχειριστές κόκκινων δανείων προχώρησαν με τις πιο απλές και εύκολες ανακτήσεις, όπως ήταν φυσικό, στην αρχή της ενασχόλησής τους με τη συγκεκριμένη αγορά.
Τώρα, λοιπόν, έχουν να επιλύσουν το πιο δύσκολο κομμάτι των κόκκινων δανείων και να επιτύχουν ανακτήσεις σε αυτά.
Ωστόσο, τα πράγματα δυσκόλεψαν ακόμη περισσότερο για τους δανειολήπτες αλλά και για τις εταιρείες διαχείρισης από την άνοδο των επιτοκίων. Η άνοδος των επιτοκίων οδήγησε ανακτημένα δάνεια να γίνουν εκ νέου κόκκινα, αλλά πάγωσε και τη δευτερογενή αγορά κόκκινων δανείων διότι όσοι ασχολούνται με αυτή την αγορά δανείζονται προκειμένου να αγοράσουν κόκκινα δάνεια. Επομένως, η άνοδος των επιτοκίων κατέστησε ασύμφορη την αγορά.
Τα παραπάνω 70 δισ. ευρώ εκτός συστημάτων αναμένεται:
■ Είτε εφόσον υπάρχει κάλυμμα να οδηγηθούν σε πλειστηριασμό.
■ Είτε εφόσον δεν υπάρχει κάλυμμα ή δυνατότητα ρύθμισης να εξαϋλωθούν.
■ Είτε εντέλει να ρυθμιστούν και να επανέλθουν σταδιακά εντός τραπεζικού συστήματος.
H αγορά των NPLs έχει ωριμάσει αρκετά ώστε να επιτρέψει την ανάδυση της δευτερογενούς αγοράς προκειμένου να διενεργηθούν συναλλαγές κόκκινων δανείων, αναφέρει.
Πώς περιγράφει το τοπίο η Octane
Η δευτερογενής αγορά των ΜΕΔ, δηλαδή η μεταφορά χαρτοφυλακίων από fund σε fund και από fund σε τράπεζες, εξελίσσεται τα τελευταία χρόνια. Η δευτερογενής αγορά ασχολείται με δάνεια που έχουν ήδη αλλάξει χέρια στο πλαίσιο τιτλοποιήσεων ή πωλήσεων.
Από το 2021 έως τον Σεπτέμβριο του 2023 πραγματοποιήθηκαν πλέον των 44 συναλλαγών σε κόκκινα δάνεια, με συνολική αξία άνω των 65 δισ. ευρώ, προσφέροντας νέα δυναμική στην αγορά.
Ωστόσο η άνοδος των επιτοκίων ανέκοψε τη δυναμική αυτή.
Η επιστροφή των ρυθμισμένων δανείων στις τράπεζες και την οικονομία αναμένεται να παίξει καθοριστικό ρόλο την περίοδο 2024-2025 γιατί είναι κάτι που επιθυμούν οι τράπεζες και θα υποστηρίξει τους δείκτες τους και τα έσοδά τους.
Η απόδοση των ανακτήσεων σε χαρτοφυλάκια που τιτλοποιούνται στο πλαίσιο του «Ηρακλή» εκτιμάται ότι είναι κατά 25%-30% μικρότερη από τις αρχικές εκτιμήσεις που περιλαμβάνονται στα επιχειρηματικά σχέδια των τιτλοποιήσεων στο πλαίσιο του παγώματος των δημοπρασιών – ως αποτέλεσμα των πανδημικών επιπτώσεων, της αποχής των δικηγόρων κ.λπ.
Η μεταπώληση μερών των χαρτοφυλακίων μη εξυπηρετούμενων δανείων θα συμβάλει στην επίτευξη των στόχων που έχουν τεθεί στο πλαίσιο του Ηρακλή.
Η ΕΚΤ απαγορεύει την επιστροφή δανείων που έχουν πωληθεί ή τιτλοποιηθεί στην ίδια τράπεζα που τα εξέδωσε αρχικά. Ως εκ τούτου, τα πιστωτικά ιδρύματα μπορούν να αποκτήσουν δάνεια εξυγιασμένα από άλλες τράπεζες μέσω των εταιρειών διαχείρισης, κάτι το οποίο έχει γίνει κυρίως από μικρότερες τράπεζες.
Οι ευάλωτοι οφειλέτες είναι ένας από τους σκληρούς πυρήνες του προβλήματος, οι οποίοι εξαιρούνται και ορθώς από τον πλειστηριασμό.
Ωστόσο υπάρχει και μια σειρά οφειλετών που δεν είναι ευάλωτοι, δεν είναι στρατηγικοί κακοπληρωτές, δεν έχουν περιουσία και τέλος θα μπορούσαν να ανταποκριθούν σε μικρότερες ρυθμίσεις.
Η βελτίωση του εξωδικαστικού συμβιβασμού θα μπορούσε να βοηθήσει προς αυτή την κατεύθυνση. Αλλη βοήθεια θα μπορούσε να δώσει και ο φορέας απόκτησης και επαναμίσθωσης κατοικιών.
Η επιλογή εκείνου που θα δημιουργήσει τον φορέα θα γίνει από το υπουργείο Οικονομικών έπειτα από διεθνή διαγωνισμό το δεύτερο εξάμηνο του 2024.
Ο φορέας αναλαμβάνει να αγοράσει την κύρια κατοικία των οφειλετών που θα έχουν επιλεγεί ως ευάλωτοι και θα υποχρεώνεται να τους τη νοικιάσει για 12 έτη. Κατά τη διάρκεια της 12ετούς μίσθωσης ο φορέας υποχρεούται να μεταπωλήσει την κατοικία στον οφειλέτη, εφόσον η οικονομική του κατάσταση βελτιώνεται και είναι συνεπής με το χρονοδιάγραμμα αποπληρωμής του ενοικίου.
Το τίμημα μεταβίβασης ισούται με το 70% της εμπορικής αξίας του δικαιώματος ιδιοκτησίας του οφειλέτη. Ωστόσο το αγκάθι των πλειστηριασμών παραμένει.
Το 2023 διενεργήθηκαν 52.010 πλειστηριασμοί, ενώ το 2024, κατά την Octane, αναμένεται να γίνουν περίπου 40.000-50.000.
Kλειδί η εξυγίανση δανείων
Η εξυγίανση δανείων αποτελεί κλειδί για να λυθεί το πρόβλημα της αγοράς, μια και ένα εξυγιασμένο δάνειο καταδεικνύει πως παύει να υπάρχει κοινωνικό πρόβλημα για τον δανειολήπτη, όπως επίσης ότι οι servicers και οι τράπεζες έχουν κάνει σωστά τη δουλειά τους.
Τα funds μπορούν να κεφαλαιοποιήσουν την αυξημένη αξία των εξυγιασμένων δανείων πωλώντας τα και πραγματοποιώντας κέρδη από τις αρχικές τους επενδύσεις.
Αφού τα έχουν πουλήσει μπορούν να μειώσουν την έκθεσή τους σε κίνδυνο, ιδιαίτερα όταν οι προοπτικές της οικονομίας παραμένουν αβέβαιες.
Τα εξυγιασμένα δάνεια ενισχύουν τη φήμη όσων τα διαχειρίστηκαν και δημιουργούν πλατφόρμα για πρόσκληση νέων επενδυτών.
Σε τελική ανάλυση, η επανείσοδος των ρυθμισμένων δανείων στο τραπεζικό σύστημα και η ευρύτερη χρήση αυτών των πόρων αναμένεται να αποτελέσουν σημαντικό μοχλό ανάπτυξης.
