Το iliaoikonomia.gr σε συνεργασία με το φροντιστήριο Μέσης Εκπαίδευσης «Αλμα» Θα είναι κοντά στους υποψηφίους των Πανελλαδικών εξετάσεων 2013. Δείτε τις απαντήσεις και τα σχόλια των έμπειρων καθηγητών του φροντιστηρίου «Αλμα».
Σήμερα οι μαθητές εξετάζονται στο μάθημα της Νεοελληνικής λογοτεχνίας Θεωρητικής Κατεύθυνσης
Καλή επιτυχία στους υποψηφίους!
Δήλωση για τα θέματα της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας
Σήμερα οι μαθητές της θεωρητικής εξετάστηκαν στο μάθημα της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας. Η επιτροπή επέλεξε το 5ο απόσπασμα από τον Κρητικό του Σολωμού. Το ίδιο ποίημα είχε δοθεί προς εξέταση το 2011. Οι ερωτήσεις ήταν προσβάσιμες για τους καλά προετοιμασμένους μαθητές και απαιτούσαν εντρύφηση στην ποιητική τέχνη του Σολωμού. Το παράλληλο κείμενο ήταν ένα απόσπασμα από την νουβέλα του Λαπαθιώτη «Κάπου περνούσε μια φωνή» ενώ η συγκριτική ανάλυσή του με το διδαγμένο κείμενο απαιτούσε συγκεκριμένα την παρουσίαση τριών ομοιοτήτων και δυο διαφορών.
Λούπη Βασιλική
Ενδεικτικές Απαντήσεις στο μάθημα Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας
Α1. Είναι γεγονός ότι ο Ευρωπαϊκός Ρομαντισμός συνιστά σημαντικό παράγοντα διαμόρφωσης της Σολωμικής τέχνης. Συγκεκριμένα το μεταφυσικό στοιχείο είναι έντονο στην εμφάνιση του «γλυκύτατου ήχου» στους στίχους 24-54, ο οποίος συνοψίζει σ’ ένα σύμβολο «μουσικό» τον παναρμόνιο ρυθμό της φύσης που κατακλύζει την ψυχή του Κρητικού. Η μεταφυσική διάσταση του ήχου έγκειται στην ιδιορρυθμία της εμφάνισής του, ο οποίος έχει απροσδιόριστη πηγή και κρίνεται μαγικός και απαράμιλλος. Γι’ αυτό και τον αφήνει άφωνο και εκστατικό χωρίς να μπορεί να τον εξηγήσει αφού δεν περιείχε λόγια αλλά δεν υπήρχαν και λόγια για να περιγραφεί. Ίσως να μην υπάρχει στη γη κάτι που να του μοιάζει. Επομένως ήταν υπερφυσικός και άρρητος, απ’ αυτούς τους ήχους που δεν μπορεί να αποδώσει κανείς, να τους μεταφέρει σε άλλον ούτε να αποδώσει με ένα όργανο μουσικό. Θυμίζει λοιπόν τη φράση «άφραστο θαύμα» όπως χαρακτηρίζουμε τα δόγματα για να εκφράσουμε την αδυναμία του ορθολογισμού να περιγράψει τα θαυμαστά μυστήρια της φύσης, της ζωής και του θανάτου. Επιπλέον, η απρόσμενη παύση του ήχου καταλύει τη θέλξη της παραδεισένιας μαγείας που απέπνεε στην ψυχή του.
H εξειδανίκευση του Έρωτα φαίνεται στο στίχο 50 όπου παρουσιάζεται η καταλυτική επίδραση του έρωτα που επιβάλλεται με την ακατάληπτη δύναμη του στον άνθρωπο. Ο έρωτας ορίζει και εξουσιάζει καταλυτικά την ανθρώπινη μοίρα.
H αγάπη για την πατρίδα φαίνεται στους στίχους 36- 42 όπου ο Κρητικός περιγράφει στιγμές και εικόνες από τον τόπο του. Στέκεται στον αυλό που δεν είναι σαν αυτό που είχε γνωρίσει τις βασανιστικές ώρες μοναξιάς στον Ψηλορείτη, ένα χαρακτηριστικό ψηλό σημείο της κρητικής γης, όταν τα μεσημέρια αγνάντευε τον ήλιο να φωτίζει περίλαμπρα τον τόπο του και συγκλονιζόταν ως τα βάθη του «είναι του» από την ελπίδα και τον πόθο της λευτεριάς. Όταν καλούσε με λαχτάρα την πατρίδα του, μια δύναμη θεϊκή τον συνέπαιρνε. Όταν καμάρωνε για τον τόπο του πόναγε για αυτόν και δενόταν με την μητρική γη « ω θεϊκιά κι όλη αίματα Πατρίδα». Ο Κρητικός αποκτά μια ευρύτερη προοπτική του χώρου και με τον τρόπο αυτόν κάνει και τον σπαραγμό του για την σκλαβωμένη πατρίδα του ακόμα πιο έντονο.
B1 Είναι γεγονός ότι ο Σολωμός ανήκει στους επτανήσιους ποιητές, όπου ένα από τα θέματα της επτανησιακής σχολής είναι η φύση. Στον στίχο 23 μετά την εξαφάνιση της φεγγαροντυμένης ο ναυαγός εξακολουθεί να κολυμπά για να φτάσει στην ακτή. Όμως ο ρυθμός γινόταν αργός με την επίδραση ενός νέου στοιχείου που ήταν ο σαγηνευτικός ήχος. Το ποιόν του ήχου αποδίδεται με τη μεταφορά «γλυκύτατος ήχος» και το σχήμα της «αναδίπλωσης».Ο άγνωστος ήχος ήταν σαν το ερωτικό τραγούδι ενός κοριτσιού που ο αφηγητής το παρουσιάζει μέσα σε ένα ειδυλλιακό περιβάλλον. Η κορασιά ακούγεται να τραγουδά τον κρυφό έρωτά της μέσα σε ένα «φουντωμένο» δάσος την ώρα του δειλινού. Η εικόνα με την οποία παρουσιάζεται το τραγούδι είναι από τη φύση και με στοιχεία οπτικά (τα δάση, το άστρο, τα ιερά). Ακουστικά (κορασιού φωνή και τραγουδάει). Συνάμα υπάρχουν στοιχεία οσφρητικά (το λουλούδι) και το στοιχείο της κίνησης (λυγάει). Βέβαια η γοητεία που ασκεί το ερωτικό τραγούδι αποδίδεται και με σχήματα λόγου: το πολυσύνδετο ( και βγαίνει …και τραγουδάει) ,το χιαστό (του δένδρου ..λυγάει) η περίφραση (το άστρο του βραδιού). Αξίζει να αναφερθεί και η χρήση του δραματικού ενεστώτα (είναι , φουντώνουν, βγαίνει , ανοίγει , λυγάει). Ύστερα από το τραγούδι της κορασιάς ο αφηγητής παρουσιάζει τον ήχο του σουραυλιού που ακούγεται στον Ψηλορείτη ο οποίος έλαμπε φωτίζοντας τα βουνά, τα πέλαγα, τους κάμπους. Η εικόνα με την οποία παρουσιάζεται η μουσική δίνεται με στοιχεία οπτικά (ο Ψηλορείτης, ο ήχος, τα βουνά, τα πέλαγα, οι κάμποι) με το ακουστικό στοιχείο (φιαμπόλι, αγρίκαα). Επιπρόσθετα, η γοητεία αποδίδεται με σχήματα λόγου όπως με τη μεταφορά ( φιαμπόλι το γλυκό), με την περίφραση (άστρο του ουρανού), με την προσωποποίηση των βουνών πελάγων, κάμπων και τέλος, με το πολυσύνδετο σχήμα (και έβλεπα και του γελούσαν κι ετάραζε κι εφώναζε) ακόμα και με τη χρήση του δραματικού ενεστώτα (είναι, λάμπει). Ο ποιητής τονίζει ότι ο Κρητικός άκουγε το κελάηδημα του αηδονιού στον Ψηλορείτη και μέσα στην συγκινησιακή του φόρτιση αναφωνούσε τη θεικιά πατρίδα υποδηλώνοντας την αγάπη του για αυτήν προσωποποιώντας την). Οι δυο παραστατικές εικόνες που αποτελούν παρεκβάσεις στοχεύουν στο να καθυστερήσουν την εξέλιξη του έργου και να επιτείνουν την αγωνία καθώς ο αναγνώστης αδημονεί το τέλος. Η χρήση πολλών εκφραστικών μέσων και η καταγραφή συναισθημάτων προσδίδουν στο κείμενο λυρικότητα. Τέλος διαφαίνεται, η αγάπη του αφηγητή για την πατρίδα, η φυσιολατρεία του. Μέσα από την αναφορά του στον Ψηλορείτη «όπου μ’ ετραβούνεν ο πόνος» ο ήρωας αυτοσυστήνεται.
Β2. Ο Σολωμός στους στίχους 29-34 «Δεν είναι αηδόνι κρητικό…από τα χέρια» διανθίζει το ποίημά του με σχήματα λόγου που προσφέρουν λυρικότητα και αποτελούν απαραίτητο δομικό στοιχείο για την έκφραση του ψυχισμού του ήρωα και την προώθηση της δράσης. Συγκεκριμένα γίνεται χρήση μεταφοράς στο στίχο 33 «έλιωσαν τα αστέρια» η οποία δεν αποτελεί απλά μια διακοσμητική προσθήκη για τον ίδιο τον ποιητή αλλά μέσω αυτής αποδίδονται στα αστέρια εξωπραγματικά χαρακτηριστικά δημιουργώντας μια νέα ποιητική πραγματικότητα. Επίσης στο στίχο 34 «κι ακούει κι αυτή…από τα χέρια» υπάρχει προσωποποίηση. Η αυγή μεταμορφωμένη σε έμψυχη οντότητα προσφέρει ζωντάνια και παραστατικότητα στο λόγο. Επιπρόσθετα στο στίχο 32 «Η θάλασσα…η πεδιάδα» υπάρχει χιαστό σχήμα που επιτείνει την τραγικότητα της θέσης του ήρωα, ο οποίος βρίσκεται στη μέση του πελάγους και βιώνει το προσωπικό του δράμα. Τέλος, είναι εμφανής η υπερβολή στο στίχο 31 «κι αντιβουίζει ολονυχτίς» με την οποία προκαλείται ισχυρή εντύπωση στον αναγνώστη αφού η λαλιά του αηδονιού ξεπερνά το συνηθισμένο φυσικό μέτρο. Εν κατακλείδι, η λειτουργία των εκφραστικών μέσων είναι καταλυτική και μέσω αυτής αναδεικνύεται η δεινότητα της χρήσης του λόγου από τον ποιητή. Πέραν αυτού, αποδίδονται περίφημα οι λεπτοί στοχασμοί, αποκτά ρυθμό το έργο, ζωντανεύουν στα μάτια των αναγνωστών ήχοι και εικόνες. Απόρροια των ανωτέρω είναι η διέγερση των συναισθημάτων και των συγκινήσεων που είναι διάχυτα σε όλο το απόσπασμα.
Γ1. Η προοπτική του χώρου έχει μετατεθεί στην θάλασσα και στην τελική επίτευξη του στόχου του Κρητικού να φτάσει στο μακρινό ακρογιάλι Ο ήρωας κολυμπούσε ακούραστα, ακούμπησε στον γιαλό την αρραβωνιαστικιά του. Παρατηρείται ένα αφηγηματικό κενό για το τι συνέβη σε αυτό το χρονικό διάστημα προφανώς επειδή δεν υπήρχε τίποτε σημαντικό και ενδιαφέρον. Οι τελευταίοι στίχοι αντιπαραθέτουν το ξάφνιασμα για την απώλεια του ήχου, την χαρά για την επίτευξη του στόχου με το δράμα του οριστικού χαμού. Προβάλλεται ο υψηλός, απόλυτος έρωτας για την εξιδανικευμένη γυναικεία παρουσία. Η δραματικότητα δίνεται με την χρήση των δραματικών ενεστώτων «φθάνω» και «απιθώνω», ο αφηγητής δίνει σημασία στην σωτηρία της αγαπημένης του και όχι στην δική του. Έχουμε συνειρμό των λέξεων χάρος- χαρά (αντίθεση), καθώς ο Κρητικός απιθώνει με χαρά την αρραβωνιαστικιά του για να συνειδητοποιήσει ότι την έχει πάρει ο Χάρος. Η αφήγηση τελειώνει απότομα μαζί με το ποίημα, με λιτότητα και κυρίως χωρίς θρήνους για τον θάνατο της κόρης, αφού ο αφηγητής μας έχει ήδη γνωστοποιήσει ότι βρίσκεται στον Παράδεισο ζώντας στην αιωνιότητα.
Δ1. Το απόσπασμα από τη νουβέλα του Λαπαθιώτη διαπιστώνεται ότι αν και γράφτηκε σε διαφορετικό κοινωνικό πλαίσιο ωστόσο παρουσιάζει κάποιες σημαντικές ομοιότητες με το απόσπασμα 5 του Κρητικού του Σολωμού. Συγκεκριμένα, μια βασική ομοιότητα έγκειται στην αναφορά στην καταλυτική επίδραση ενός ήχου ο οποίος εμφανίζεται στο όνειρο της Ρηνούλας και κατακλύζει την ύπαρξη της όπως στον Κρητικό ο απόκοσμος ήχος που καταλύει κάθε ήχο και επιδρά στην ψυχή του ήρωα. Επιπρόσθετα η νοσταλγία του παρελθόντος είναι κοινό στοιχείο και στα δύο έργα. Συγκεκριμένα στον Κρητικό παρουσιάζεται η νοσταλγία του ήρωα για την πατρίδα του και το παρελθόν του (στ. 35-42) όπως κα ι η ηρωίδα του Λαπαθιώτη νοσταλγεί τα βιώματα του παρελθόντος της («Κι η ψυχή της…νοσταλγία!») . Τέλος, η κοινή συναισθηματική κατάσταση των πρωταγωνιστών των δύο λογοτεχνημάτων με τη θλίψη και την απογοήτευση να κυριαρχούν αποδεικνύει την ομοιότητα τους. Πράγματι, η βραχυλογική παρουσίαση του θανάτου της κόρης στο τέλος του έργου αποδεικνύει την απόγνωση του Κρητικού (στ. 57-58), ενώ η λύπη της Ρηνούλας αποδίδεται με τη φράση «ξέσπασε σ? ένα σιγανό παράπονο πνιγμένο.».
Από την άλλη πλευρά οι διαφορές σχετίζονται με την ποιότητα και το χαρακτηρισμό του ήχου ο οποίος παρουσιάζεται στον Κρητικό ως απροσδιόριστος, ασαφής και χωρίς κάποια γνώριμη φωνή ενώ στο έργο του Λαπαθιώτη ο ήχος συνδυάζει φωνή και ήχο και μοιάζει με τη φωνή του αγαπημένου της Ρηνούλας, άρα προβάλλεται ως γνώριμος. Επιπλέον, στον Κρητικό ο ήρωας αφηγείται αναμνήσεις του παρελθόντος, ενώ η Ρηνούλα ονειρεύεται το συγκεκριμένο περιστατικό.
Επιμέλεια απαντήσεων
Βλάσση Μιμίκα
Βόλλαρη Ξακουστή
Λούπη Βασιλική
Παναγιωτοπούλου Όλγα
Παναγοπούλου Πένη
Πανοπούλου Ιωάννα
Σαργέντης Κώστας
Τσουκαλά Αναστασία
Δείτε τα θέματα εδώ: