Σάββατο 22 Φεβρουαρίου 2020. Η ημέρα που όλοι μας γίναμε φτωχότεροι από λέξεις, από ιδέες, από ποίηση. Η Κική Δημουλά (1931 – 2020) έφυγε από την ζωή σε ηλικία 89 ετών, αφήνοντας πίσω της ένα τεράστιο και ανεκπλήρωτο κενό, βυθίζοντας στο πένθος το πνεύμα του κόσμου για την ανείπωτη απώλεια στα ελληνικά γράμματα. Ποιήτρια και τακτικό μέλος της Ακαδημίας Αθηνών στην έδρα της ποίησης, πραγματευόταν την μοναξιά, την αγάπη, τον έρωτα, την ανθρωπιά … τον θάνατο. Σε μια ομιλία της για την ποίηση, η Δημουλά όρισε ως εξής το ποίημα:
Βαδίζεις σε μίαν έρημο. Ακούς ένα πουλί να κελαηδίζει. Όσο και αν είναι απίθανο να εκκρεμεί ένα πουλί μέσα στην έρημο, ωστόσο εσύ είσαι υποχρεωμένος να του φτιάξεις ένα δέντρο. Αυτό είναι το ποίημα.
Η ζωή της ποιήτριας μέσα από «τα μάτια» της ποίησής της
Είχε μια «τακτοποιημένη ζωή» με «ατακτοποίητα» συναισθήματα, όπως δήλωνε η ίδια, γεγονός που την ανάγκαζε να μην εφησυχάζεται ποτέ. «Ποίηση γράφει όποιος δεν έχει μάθει να ζει ωραία. Γιατί εάν ζει κανείς ωραία, δεν διακόπτει ποτέ την ευτυχία του για να κάνει αυτό το βασανιστικό πράγμα.». Κάθε δήλωσή της και μια ανατροπή. Κάθε ποίημά της και μια αντίσταση. Μία διαμάχη ανάμεσα σε αυτά που εκείνη έγραφε και στα οποία έφερνε αντίλογο. Μην απορούμε γιατί συνέβαινε αυτό· «η ζωή με δίδαξε.», καμάρωνε η ίδια.
Τα θέματα που την απασχολούσαν αφορούσαν αποκλειστικά τον άνθρωπο, την απουσία και την αγάπη και δεν μπορούσε να επινοήσει άλλα ζητήματα να την ταλανίζουν, καθώς στην ουσία αυτά είναι και τα μόνα θέματα που προβληματίζουν τον άνθρωπο. «Δεν μπορώ να φανταστώ κάποιον να τον νοιάζει τι θα γίνει στην πατρίδα του όταν αυτός θα έχει πεθάνει». Οι άνθρωποι κυνηγούν μέσα από τα ποιήματα να βρουν την αλήθεια τους, σαν μια μορφή αυτοψυχανάλυσης, θεωρώντας ως δεδομένη την αποτύπωση «της αλήθειας» του κάθε ποιητή. Λάθος … Μέγα λάθος. Ακόμη και οι ίδιοι οι ποιητές καταγράφουν στα έργα τους αλήθειες αφανέρωτες και βαθιά καλά κρυμμένες τις οποίες ούτε οι ίδιοι τις γνώριζαν. Οι λέξεις είναι ο μόνος απόηχος των ψυχών τους και εκείνοι απλώς εφευρίσκουν τρόπους για να βγάλουν στο φως την αλήθεια που είναι χαμένη στην άβυσσο του πνεύματός τους.
Έρωτας και αγάπη ως κάτι αστραπιαίο
Με αυτήν την ψυχοσύνθεση, λοιπόν, η Κική Δημουλά μιλούσε συχνά για τον έρωτα. Για έναν έρωτα που όχι απλώς θέλει χρόνο· θέλει ταχύτητα. Πρόκειται για ένα στιγμιαίο φαινόμενο που δεν μπορούν να νιώσουν ποτέ δύο άνθρωποι ταυτόχρονα και που έχει σίγουρο τέλος μετά από κάποιο χρονικό διάστημα. Σε εκείνο το σημείο βρίσκει έδαφος να εδραιωθεί ο μύθος της αγάπης, ο οποίος δεν είναι τίποτε άλλο, παρά ένα θύμα του σωματέμπορα εγωισμού μας. «Πόσο μπορώ να σε αγαπήσω επί πόσο (καιρό), αν εσύ δεν με αγαπάς;» Αλήθεια, πόσο; Πόσο μπορείς να αγαπάς κάποιον την στιγμή που δεν αποδέχεται την αγάπη σου; Με αυτόν τον τρόπο, η αγάπη και ο έρωτας καταλήγουν να είναι μια διαρκής διεκδίκηση και πάλη, που πάντα πραγματοποιείται κάπου στα σκοτεινά, καθώς το φιλί ως κάτι τόσο ιερό πρέπει να είναι μυστικό.
Η Κική Δημουλά και η προδοσία στον έρωτα
Καθοριστικός παράγοντας που επιταχύνει το τέλος του έρωτα δεν είναι άλλος από την προδοσία. Σαφώς και υπάρχει ο έρωτας στις ανθρώπινες σχέσεις και είναι πολύ ωραίο για όποιον συμβαίνει, για όποιον από τους δύο συμβαίνει και για όσο συμβαίνει. Ωστόσο, το τέλος είναι σίγουρο και η προδοσία έρχεται από την υπερβολική προσφορά του ενός προς τον άλλο. «Δεν υπάρχει μεγαλύτερη προδοσία από το να σταματάς να αγαπάς κάποιον και να μην το γνωρίζει. Είναι, ίσως, η έσχατη προδοσία.» ανέφερε χαρακτηριστικά η ποιήτρια.
Η προδοσία συνίσταται σε μία αποδεδειγμένη αλήθεια: Το κάθε σώμα κυριεύεται από την ανάγκη φυγής και σε αυτό ακριβώς το σημείο βασίζεται η ουσία της ένωσης. «Η ένωσις είναι αποκόλληση.» Αν το σκεφτούμε λίγο καλύτερα, η ένωση δύο ανθρώπων συνεπάγεται την δημιουργία ενός νέου ατόμου που αποτελεί τον σπόρο της αγάπης τους. Επομένως, μάλλον κύριος στόχος της είναι η διαιώνιση. Όμως, με την σειρά της, καθώς παύει η ίδια να αποτελεί διέξοδο των σωμάτων, τότε εξαφανίζεται και πάλι ο έρωτας.
«Ο έρωτας πεθαίνει πριν προλάβει να γεράσει»
Φτάνοντας στην τρίτη ηλικία αναρωτιέται κανείς: Άραγε υπάρχει ο έρωτας σε αυτό το προχωρημένο στάδιο ηλικίας; «Όχι. Αλλά όχι επειδή δεν θέλει. Απλώς δεν μπορεί», δήλωνε η ποιήτρια. Αυτό το γεγονός συμβαίνει γιατί, όταν το σώμα υποχωρεί, η ψυχή δεν μπορεί να ακολουθήσει. Από την μία μεριά, οι γυναίκες έχουν την τάση να αισθάνονται έρωτα και αγάπη για κάποιο άλλο πρόσωπο, ακόμα και σε μεγάλη ηλικία. Από την άλλη μεριά, οι άντρες – λόγω της φυσικής κατάστασης του κυνηγού που ενυπάρχει μέσα τους – δεν μπορούν να ερωτεύονται χωρίς σάρκα. Τουτέστιν, παρατηρείται ότι ο έρωτας έχει τόσο βραχυπρόθεσμα όσο και μακροπρόθεσμα ένα αναπόφευκτο τέλος.
Ο αιώνιος εχθρός με το όνομα «Θάνατος»
Όσον αφορά στον θάνατο, τι να πει κανείς γι’ αυτόν; Για την ποιήτρια, ήταν ένα ασυγχώρητο κακό. Δεν ήξερε ποιος φταίει για αυτό το έγκλημα, η φύση ή ο θεός, όμως ακράδαντα πίστευε πως είναι ενάντια στο σύστημα. Αν ο θάνατος ήταν κάτι φυσικό, θα υπήρχε πλήξη στην ζωή των ανθρώπων. Ωστόσο, καθώς επεκτείνεται ο μέσος όρος ζωής του ανθρώπου, παρατηρείται ότι οι άνθρωποι δεν πλήττουν στην ζωή τους, αλλά χαίρονται περισσότερο. Επομένως, η απουσία της πλήξης σηματοδοτεί την αθανασία στην φύση και όποια ανώτατη δύναμη προκαλεί τον θάνατο, στην ουσία, είναι ένας φονιάς.
Η αθάνατη ψυχή της Κικής Δημουλά
Τελικά, τι εστί Κική Δημουλά; Πιθανόν, η μετριοφροσύνη μιας σπουδαιότητας που χάρισε την σοφία της απλόχερα στους ανθρώπους δίχως να έχει επίγνωση αυτής. Η ειρωνεία της ιστορίας είναι πως, παρότι η ίδια έγραφε πως δεν κατάφερε να λύσει κανένα γρίφο της ζωής, οι θαυμαστές της την λάτρεψαν για τον ακριβώς αντίθετο λόγο. Στην πραγματικότητα, η Κική Δημουλά αποτελεί για πολλούς την επιτομή της σύγχρονης ελληνικής λογοτεχνίας, καθώς μπόρεσε να συμβαδίσει στα ίδια ανεξερεύνητα μονοπάτια της ζωής που αναζητούσε να ανακαλύψει και το ευρύ κοινό. Και γράφω «αποτελεί», και όχι «αποτελούσε», γιατί το σώμα φεύγει αλλά οι ιδέες μένουν και, πόσω μάλλον, οι σκέψεις της «μεγάλης» Ελληνίδας ποιήτριας έχουν χαραχθεί με ανεξίτηλο τρόπο στην ελληνική συνείδηση αιώνια.
Στο απόσπασμα που ακολουθεί, διακρίνεται ο τρόπος με τον οποίο η μεγάλη ποιήτρια συλλογιζόταν την ανορθόδοξη σχέση ανάμεσα στο μυαλό και την λογική.
Ξέρετε τι τέρας είναι το μυαλό; Το μυαλό είναι ένα θεός ,που δημιουργεί τον κόσμο από την αρχή. Έναν άλλο κόσμο …
Πηγές που χρησιμοποιήθηκαν σε αυτό το άρθρο:
Εκπομπή: Στα άκρα – Κική Δημουλά, 25/01/2009. Ανακτήθηκε από www.youtube.com/watch?v=S1kKybwiKw0, τελευταία πρόσβαση 08/03/2020
Εκπομπή: Η ζωή είναι αλλού – Κική Δημουλά, 14/06/2009. Ανακτήθηκε από www.youtube.com/watch?v=jj5GpdxZPMM&feature=emb_title, τελευταία πρόσβαση 08/03/2020
Κική Δημουλά, ανακτήθηκε από el.wikipedia.org/wiki/Κική_Δημουλά, τελευταία πρόσβαση 03/03/2020
