Η αμερικανική στρατιωτική επίθεση στις πυρηνικές εγκαταστάσεις του Ιράν κλιμακώνει ραγδαία την ήδη τεταμένη κατάσταση στη Μέση Ανατολή. Η επίθεση, που πραγματοποιήθηκε τα ξημερώματα του Σαββάτου, αναμένεται να επηρεάσει δραματικά τις διεθνείς αγορές με πρώτο και άμεσο θύλακα αντίδρασης τον τομέα της ενέργειας. Η ενέργεια των ΗΠΑ ενισχύει τη θέση τους ως κεντρικός δρών στην περιοχή, αλλά ταυτόχρονα ανοίγει την πόρτα για αντίποινα από την πλευρά του Ιράν, είτε μέσω απευθείας στρατιωτικών ενεργειών είτε μέσω επιθέσεων δια αντιπροσώπων σε γειτονικές χώρες ή ναυτιλιακούς στόχους. Μια παρατεταμένη σύρραξη στην περιοχή του Περσικού Κόλπου θα μπορούσε να καταστήσει εξαιρετικά ασταθή την αγορά ενέργειας επί μήνες, με επιπτώσεις που θα ξεπερνούν τον οικονομικό τομέα και θα μεταφέρονται στο πεδίο των διεθνών σχέσεων και της ασφάλειας.
Πετρέλαιο: Φόβοι για εκτίναξη άνω των 100 δολαρίων
Οι τιμές του πετρελαίου, που βρίσκονταν ήδη σε ανοδική πορεία λόγω της σύρραξης Ισραήλ-Ιράν, στα 77 δολάρια το Μπρεντ και στα 74 δολάρια το αμερικανικό αργό, εκτιμάται ότι θα καταγράψουν περαιτέρω άλμα καθώς ενισχύονται οι φόβοι για διακοπές στην παγκόσμια προσφορά και πιθανό αποκλεισμό του Στενού του Ορμούζ, απ’ όπου διέρχεται περίπου το ένα πέμπτο του παγκόσμιου πετρελαίου.
Καύσιμα και καταναλωτές: Πίεση στο εισόδημα, φόβοι για ύφεση
Η ενδεχόμενη διατάραξη της πετρελαϊκής ροής από το Ιράν και τις γειτονικές χώρες μπορεί να φέρει την τιμή του Μπρεντ στα 100 ή και 130 δολάρια το βαρέλι, κάτι που θα έχει άμεσες πληθωριστικές συνέπειες. Ένα τέτοιο σενάριο θα μπορούσε να οδηγήσει σε αύξηση των τιμών καυσίμων σε επίπεδα ρεκόρ στις Ηνωμένες Πολιτείες και την Ευρώπη. Για παράδειγμα, αν η βενζίνη στις ΗΠΑ φθάσει τα 5 δολάρια το γαλόνι, όπως είχε συμβεί το καλοκαίρι του 2022, το διαθέσιμο εισόδημα των νοικοκυριών θα μειωθεί αισθητά, επιβαρύνοντας την κατανάλωση και εντείνοντας τις ανησυχίες για ύφεση.
Σε χώρες όπως η Ινδία ή η Βραζιλία, που εξαρτώνται έντονα από εισαγόμενο πετρέλαιο, η επιβάρυνση θα είναι ακόμη μεγαλύτερη και θα μπορούσε να προκαλέσει υποτίμηση νομισμάτων και επιδείνωση των δημοσιονομικών ισοζυγίων.
Ασφαλή καταφύγια: Δολάριο και χρυσός σε τροχιά ανόδου
Παράλληλα, ο χρηματοπιστωτικός τομέας αναμένεται να αντιδράσει με μετακινήσεις κεφαλαίων προς ασφαλή καταφύγια. Το δολάριο, τα κρατικά ομόλογα των ΗΠΑ και ο χρυσός εκτιμάται ότι θα σημειώσουν άνοδο. Παρά την αδυναμία του δολαρίου το τελευταίο διάστημα (λόγω επιβράδυνσης της αμερικανικής οικονομίας και ανησυχιών για τη δημοσιονομική πειθαρχία), η έξαρση του γεωπολιτικού κινδύνου μπορεί να ανατρέψει την τάση, προκαλώντας ανατίμηση του αμερικανικού νομίσματος έναντι του ευρώ (σήμερα η ισοτιμία είναι στο 1,15 ), του γεν και άλλων νομισμάτων. Η τιμή spot του χρυσού αναμένεται να κινηθεί από τα 3.368,68 δολάρια ανά ουγγιά σήμερα, στην περιοχή των 3.500 δολαρίων.
Μετοχές: Απώλειες για μεταφορές και τουρισμό, άνοδος για ενέργεια και άμυνα
Οι χρηματιστηριακές αγορές αναμένεται να δεχθούν ισχυρό πλήγμα στις πρώτες συνεδριάσεις. Οι επενδυτές είναι πιθανό να ξεφορτωθούν μετοχές τομέων που πλήττονται άμεσα από την άνοδο του πετρελαίου, όπως αεροπορικές εταιρείες και μεταφορές, ενώ αντίθετα οι ενεργειακές μετοχές και οι εταιρείες όπλων ενδέχεται να καταγράψουν κέρδη. Σε παρόμοιες κρίσεις στο παρελθόν, όπως η εισβολή στο Ιράκ το 2003 ή οι επιθέσεις στις πετρελαϊκές εγκαταστάσεις της Aramco το 2019, ο δείκτης S&P 500 σημείωσε προσωρινές απώλειες που αντιστράφηκαν σε βάθος εβδομάδων ή μηνών. Ωστόσο, το μέγεθος της αντίδρασης αυτή τη φορά θα εξαρτηθεί από το κατά πόσο η σύγκρουση θα γενικευθεί και από τη στάση που θα κρατήσουν χώρες-κλειδιά όπως η Σαουδική Αραβία, η Κίνα και η Ρωσία.
Πιέσεις στο κόστος ζωής και την ανταγωνιστικότητα
Η Ελλάδα, εξαρτώμενη σε μεγάλο βαθμό από εισαγόμενη ενέργεια, βρίσκεται σε δύσκολη θέση, καθώς οποιαδήποτε διαταραχή στις διεθνείς αγορές ενέργειας επηρεάζει άμεσα το εσωτερικό κόστος ζωής και την ανταγωνιστικότητα της οικονομίας. Οι αυξημένες τιμές πετρελαίου ενδέχεται να μετακυλιστούν στις τιμές βασικών αγαθών και μεταφορών, περιορίζοντας το διαθέσιμο εισόδημα των νοικοκυριών και ενισχύοντας την αβεβαιότητα στην αγορά. Και εν μέσω θέρους η αύξηση της βενζίνης θα είναι ένα πλήγμα για τους οικογενειακούς προϋπολογισμούς.
Ανασταλτικός παράγοντας για τις επενδύσεις
Η γεωπολιτική ένταση επηρεάζει ήδη τις κεφαλαιαγορές, όπου η αύξηση του κόστους χρηματοδότησης και η διστακτικότητα των επενδυτών δημιουργούν ένα περιβάλλον δυσμενές για την προώθηση νέων επενδυτικών σχεδίων. Η Ελλάδα, σε μια περίοδο που επιχειρεί να ενισχύσει την ελκυστικότητά της ως επενδυτικός προορισμός και να προσελκύσει κεφάλαια για έργα υποδομής και πράσινης μετάβασης, αντιμετωπίζει πρόσθετες δυσκολίες λόγω της διεθνούς αστάθειας. Το επενδυτικό ενδιαφέρον, που είχε αρχίσει να αναθερμαίνεται, κινδυνεύει να υποχωρήσει υπό το βάρος της αβεβαιότητας.
Η αντίδραση των επενδυτών, επομένως, θα βασιστεί όχι μόνο στις εξελίξεις των επόμενων 24 ωρών, αλλά κυρίως στην εκτίμηση για το αν η επίθεση ήταν μεμονωμένη ενέργεια ή η απαρχή ενός νέου γύρου σύγκρουσης.
