Από τα σχολικά λευκώματα στη μικρή οθόνη και από τα θεατρικά έργα στις οσκαρικές ταινίες, η φιλία έχει υμνηθεί σαν από τα σπουδαιότερα έργα του ανθρώπου, που κάποτε τον βοήθησε στην επιβίωση του είδους του και σήμερα αναγνωρίζεται ως σύμμαχος ευεξίας από γιατρούς και ερευνητές. Αρκεί να μην είναι προβληματική.
«Οι μελέτες δείχνουν ότι οι κακές ή συγκρουσιακές σχέσεις σαμποτάρουν την ευημερία χειρότερα από τη μοναξιά, οπότε θα ήταν μάλλον συνετό να αξιολογήσετε εάν οι φιλίες που δημιουργήσατε κάποτε συνεχίζουν να σας “ταιριάζουν”, όπως συνέβαινε στο ξεκίνημά τους» συμβουλεύει η Δρ Suzanne Degges-White, καθηγήτρια και πρόεδρος του τμήματος Συμβουλευτικής και Ανώτερης Εκπαίδευσης στο Πανεπιστήμιο του Βόρειου Ιλινόις.
Σε άρθρο της στο Psychology Today, η Δρ Degges-White περιγράφει τα αναγκαία δομικά υλικά για το χτίσιμο μιας φιλίας αλλά και τις συνθήκες που θα φέρουν τις ρωγμές. Κυρίως όμως, απαντά σε έναν μεγάλο προβληματισμό: αν το οικοδόμημα δείχνει να καταρρέει, αξίζει να προσπαθήσουμε να το αναστηλώσουμε;
Πώς αρχίζουν οι φιλίες
Σύμφωνα με την ειδικό, η αρχή μιας φιλίας γίνεται επί τη βάσει τριών στοιχείων:
- τα κοινά ενδιαφέροντα. «Επειδή τα ενδιαφέροντά μας μπορεί να αλλάζουν στην πορεία των χρόνων, οι φιλίες που ξεκίνησαν από την κοινή αγάπη για τις ελεύθερες πτώσεις, για κάποιον καλλιτέχνη ή τα podcasts για αληθινούς εγκληματίες, από τις συναντήσεις σε λέσχες βιβλίου ή τρέχοντας στον μαραθώνιο, μπορεί να μην κρατήσουν μια ζωή».
- το κοινό στάδιο ζωής. «Λόγω του τρόπου με τον οποίο εξελίσσεται η ζωή μας και διαμορφώνεται η κουλτούρα μας, περνάμε πολύ χρόνο με ανθρώπους της ηλικίας μας» σημειώνει η Δρ Degges-White, φέρνοντας ως παράδειγμα το σχολείο ή την παιδική χαρά. Στη συνέχεια όμως, με τις σπουδές ή τη δουλειά, συνδετικός κρίκος θα γίνει η κοινή κατεύθυνση στη ζωή. «Όταν δύο φίλοι παίρνουν διαφορετικά μονοπάτια, η φιλία μπορεί να εξανεμιστεί· οι πορείες τους μπορεί να αποκλίνουν σε σημείο που δύσκολα γεφυρώνεται το χάσμα».
- η εγγύτητα. Εν προκειμένω, πρόκειται για τη φυσική απόσταση από τους ανθρώπους. «Μπορεί να αφορά στους ανθρώπους που εργάζεστε δίπλα τους, στους ενοίκους της πολυκατοικίας σας ή στους γείτονές σας. Όσο περισσότερο εκτιθέμεθα σε κάποιον, τόσο πιθανότερο είναι αν αναπτύξουμε θετικά συναισθήματα γι’ αυτόν. Ωστόσο, αν το κλειδί της φιλίας είναι η εγγύτητα, η μετακόμιση σε νέο γραφείο ή νέο σπίτι μπορεί να σημάνει το τέλος της φιλίας».
Πότε και γιατί τελειώνουν
Οι ικανότητες του ανθρώπου για ουσιαστικές κοινωνικές σχέσεις είναι πεπερασμένες. «Μπορεί κάποιος να έχει χιλιάδες φίλους ή ακολούθους στα social media, υπάρχει όμως όριο στο πόσες προσωπικές, γνήσιες φιλίες μπορεί να διαχειριστεί» σημειώνει η Δρ Degges-White, εξηγώντας πως είναι απολύτως φυσικό οι πιο ισχνές και λιγότερο ουσιαστικές φιλικές σχέσεις να χαθούν με τον χρόνο.
Ανάμεσα στους λόγους που «πεθαίνουν» οι φιλίες συγκαταλέγονται:
- αλλαγές στις προτεραιότητες. Μήνες χωρίς επαφή με τον φίλη ή τη φίλη όσο και η απουσία διάθεσης για επικοινωνία είναι ισχυρές ενδείξεις ότι η φιλία έκανε τον κύκλο της -εκτός αν συντρέχουν ειδικοί λόγοι για το «διάλειμμα» στη σχέση. «Ιδανικά, και οι δύο φίλοι θα συνειδητοποιήσουν ότι η φιλία τους δεν είναι η προτεραιότητα που ήταν κάποτε και θα νιώσουν καλά με το ενδεχόμενο να αραιώσουν ή να διακόψουν. Μπορεί να μην παραδεχθούν ο ένας στον άλλο ότι η σχέση έχει αποδυναμώσει, η απόσυρση όμως πάντα στέλνει το μήνυμα».
- αλλαγές στη δυναμική της σχέσης. Όταν κάποιος αισθάνεται τη φιλία ως υποχρέωση, η σχέση έχει χάσει την ουσία της, να προκαλεί, δηλαδή, θετικά συναισθήματα. Σχέσης κατ’ ανάγκη ή από οίκτο θα φέρουν ανισορροπία στις δυναμικές της σχέσης. «Οι φίλοι πρέπει να αισθάνονται ότι η σχέση είναι με όρους ισότητας, ανεξαρτήτως πιθανών διαφορών σε επίπεδο εισοδήματος, εκπαίδευσης, ηλικίας, εμπειρίας κ.λπ.» σημειώνει η ειδικός.
- έλλειψη χρόνου ή διαθεσιμότητας. Υπάρχουν φορές που ένας φίλος μπορεί να είναι παρών για εμάς με τον τρόπο που θα θέλαμε να είναι -ή με τον τρόπο που θέλει να είναι. «Οι συντριπτικές ευθύνες της ζωής μπορεί να οδηγήσουν τους φίλους στην ανάγκη ενός “διαλείμματος” από τη σχέση».
- αμοιβαία απομάκρυνση. Όταν κανείς δεν έχει χρόνο για μια συνάντηση ή καθυστερεί να απαντήσει σε μηνύματα και κλήσεις, μάλλον έχει φτάσει το τέλος της φιλίας.
Κολλάει το γυαλί;
Οι άνθρωποι είμαστε δυναμικά, όχι στατικά όντα, και οι ανάγκες και οι ικανότητές μας μεταβάλλονται με την πάροδο του χρόνου, αναφέρει η ειδικός. Οι συνθήκες που στο παρελθόν απέκλειαν τη διατήρηση μιας φιλίας μπορεί να αλλάξουν, οπότε να γεννηθεί η επιθυμία για αποκατάστασης της σχέσης. Η Δρ Degges-White προτείνει:
- στείλτε μια κάρτα: «Στη σημερινή ψηφιακή εποχή, η παραλαβή ενός χειροπιαστού γράμματος με ένα ζεστό και προσωπικό μήνυμα μπορεί να μοιάζει με ειλικρινές δώρο.»
- στείλτε ένα μήνυμα: «Ενημερώστε τους ότι πέρασαν από το μυαλό σας. Εάν ανταποκριθούν θετικά, προτείνετε μια συνάντηση για να τα πείτε από κοντά.»
- κάντε ένα τηλεφώνημα: «Ένα απλό τηλεφώνημα, που δείχνει ότι νοιάζεστε για τη ζωή τους, μπορεί να ανοίξει ξανά μια γραμμή επικοινωνίας. Δείξτε το γνήσιο ενδιαφέρον σας.»
- αναγνωρίστε τα λάθη του παρελθόντος: «Εάν η φιλία τελείωσε με όχι τόσο ιδανικό τρόπο, παραδεχτείτε ότι τα κάνατε ρόιδο και εκφράστε τη λύπη σας.»
Ακόμα και αν οι προσπάθειες αποδειχθούν άκαρπες, η επιδίωξη για επανασύνδεση μπορεί να φέρει ανακούφιση και επιβεβαίωση ότι η φιλία έχει λήξει, με τον σωστό αυτή τη φορά τρόπο. «Το γεγονός ότι νιώθετε την ανάγκη να επαναπροσεγγίσετε κάποιον/α φίλο/η μπορεί να είναι ένδειξη ότι κουβαλάτε συναισθηματικές “αποσκευές” που πρέπει να αφήσετε πίσω σας» σημειώνει η ειδικός.
Δεν επιλέξαμε εμείς το τέλος
«Κάποιες φορές νιώθουμε ότι δεν είμαστε πια τόσο σημαντικοί για έναν φίλο όσο πιστεύουμε ότι θα έπρεπε να είμαστε» γράφει η Δρ Degges-White και συμπληρώνει πως «είναι φυσιολογικό να αναρωτιόμαστε αν κάναμε κάποιο λάθος, αλλά δεν είναι πάντα δική μας ευθύνη. Έτυχε απλώς να χαθεί η “κόλλα” που κρατούσε τη φιλία».
Για όσες και όσες ζουν το τέλος της φιλίας χωρίς να το έχουν επιλέξει, η ίδια προτείνει
- Ενισχύστε το δίκτυο κοινωνικών σχέσεων, ώστε να μη βασίζεστε υπερβολικά σε μία μόνο φιλία.
- Μην ξεπεράσετε τα όρια ζητώντας την προσοχή, ούτε να αλλάξετε τον εαυτό σας μόνο και μόνο για να διατηρήσετε μια φιλία.
- Φροντίσετε να είστε καλός φίλος του εαυτού σας, κάνοντας την απαραίτητη εσωτερική δουλειά για να γίνετε το είδος του φίλου που θα θέλατε να έχετε.
Μερικές φορές οι φιλίες φτάνουν στην «ημερομηνία λήξης» τους. Είναι δύσκολο να το αποδεχθούμε, αλλά η προσωπική ανάπτυξη συχνά απαιτεί να αφήσουμε πίσω μας ό,τι δεν λειτουργεί πλέον.
www.ygeiamou.gr
